13. maruza matni7

3. Tajriba rejasining turlari.
Tayyorlash bosqichi yoki masalani qo’yish. 
Bu ishni bajarmay turib tajribani rejalashtirish qiyin. 
Klassik reja yoki ketma-ket tuzilgan reja. Bu reja uz navbatida bir omilli va ko’p 
omilli tajribalarga bo’linadi. Klassik bir omilli reja asosida omillarning pastki va 
yuqori qiymati aniqlanadi keyin ketma ket pastdan yuqoriga qarab ketgan faktlar 
aniqlanadi. Bu reja namunalarni sinashida qo’llansa maqsadga muvofiq bo’ladi. 
Randomizirlangan tajriba rejasi. 
Tajribani asosiy elementlari 
№
Bosqichlar 
Tajribani 
bosqichlarini 
asosiy 
kismlari 
1 masalani 
qo’yish 
1.Tajribani maqsadini ishlab chiqish 
2.Bog’langan o’zgarishlarni aniqlash 
3.Bog’langan omillarni tanlab olish 
4.Ko’rsatkichlarni fiksasiyalash 
5.Omillarni aniqlash 
2 Rejalashtirish 1.Tajribani sonini aniqlash 
2.Tajriba rejasini turini aniqlash 
3.Tajriba rejasini tuzish 
4.Tajribani kalendar rejasi 
3 Tajribani olib 
borish 
1.Bu bosqichni hajmi 
4 Natijalarni 
tahlili 
1.Tanlab 
olingan 
tajriba 
ma’lumotlarini
sistemalashtirish 
2.Tajriba 
ma’lumotlarini 
ishlab 
chiqish.
(statistik, analitik, grafik) 
3.Gipotezani 
tekshirish 
uchun 
statistikani keltirish 
4.Tajriba 
natijalarining 
interpretasiyasi 
5.Xulosalar va takliflar. 
 
 
4. Ilmiy adabiyotlar bilan ishlash, adabiyotlar tarixini tuzish qoidalari.
PDF created with pdfFactory Pro trial version 
www.pdffactory.com

---

15
Ilmiy-texnik ma’lumotlar manbalarining klassifikasiyasi. Bunda ilmy-texnik 
ma’lumotlarga ahamiyat bersak, ularning o’zi birlamchi va ikkilamchi manbalarga 
bo’linadi. 
Birlamchi manbalar chop etilgan yoki chop etilmagan ma’lumotlarga 
bo’linadi. Chop etilgan ma’lumotlar guruhiga: vaqtli nashrlar, jurnallar, gazetalar, 
ilmiy ishlar va to’plamlar, byulletenlar, ilmiy axborotlar, monografiyalar, ilmiy 
nashrlar, ilmiy-ommabob nashrlar, ilmiy konfrensiyalar materiallari maxsus 
nashrlar kiradi. Chop etilmaganlarga esa: ilmiy-texnik hisobot hujatlari, 
dissertasiyalar, depozitga qo’yilgan qo’lyozmalar, texnologik qo’llanmalar, 
rasionalizatorlik takliflar, tarjimalar, arxiv hujjalarni misol qilish mumkin. 
Ikkilamchi manbalani asosan: ma’lumot beruvchi nashrlar, bir nusxada (signal) 
axborot, referativ jurnallar, ekspress axborotlar, referativ va analitik sharhlari, turli 
xil ma’lumotlar beradigan adabiyotlar, umumiy va tarmoq ensiklopediyalar, 
ma’lumotlar beruvchi nashrlar, turli xil lo’g’atlar, kataloglar va kartotekalar - 
asosiylar, lo’g’atli, fanlarni nomi bo’yicha, yordamchi, nashrlarni turi bo’yicha, 
bibliografik- doimo nashr qilib turadigan, bir bir chop etilgan ma’lumotlarni aytish 
mumkin. 
Talabalarni ilmiy izlanishlari va tadqiqotlarni olib borishlari davrida maskur 
ilmiy-texnik ma’lumotlar klassifikasiyasidan tug’ri foydalansalar va institut 
qoshidagi kutubxonaning maxsus katalog va kartotekagi belgilovchi 
raqamlardan foydalanib kerakli adabiyotlarni, ilmiy axborotlar va maqolalarni 
topishda va o’zlari bajarayotgan ilmiy ishlari bo’yicha yetarli darajada 
ma’lumotlarga ega bo’ladilar va ilmiy muammoni to’g’ri tahlil qilishda va shu 
yo’nalish bo’yicha adabiyotlar sharhini tuzishda keng ravishda ilmiy 
ma’lumotlardan foydalanish imkoniyatlarga ega bo’ladilar. 
Xozirgi paytda, ilmiy xodimlar uchun, o’ziga yangi bo’lgan bilim sohasini 
o’zlashtirishdagi ma’lum bir qiyinchiliklar axborot manbalarining yetishmasligida 
emas, balki ularning ortig’i bilan ta’minlanganligidadir. Bunda, qisqa yo’l bilan 
to’la axborot beruvchi manbalarni tanlash muammosi paydo bo’ladi. 
Nashr qilinadigan axborot materiallari quyidagilardir: monografiya 
shaklidagi kitoblar va o’quv qo’llanmalari, respublika va xorijiy davlatlarning 
davriy nashrlari, ilmiy to’plamlar, ekspress - axborotlar va referativ 
ko’rsatkichlar.