13-amaliy mashgʻulot Madaniylashtirish usullarining tuproq unumdorligi va organik moddalar sifatiga ta’siri

Biogumusning agroekologik roli
Chuvalchanglarni kupaytirish natijasida juda foydali organik o’g’it - biogumus tayyorlanadi. Biogumus mayda granulali modla bo’lib, ko’ng’ir kul rangli, tuproq-yer hidli oʻsimliklar tomonidan tez uzlashtiriladi. Biogumusda quruq organik massaning oʻrtacha miqdori 50%, gumus 18% ga teng bo’ladi. Undagi muhit (rN-6,8-7,4) oʻsimlik va mikroorganizmlar uchun kulay, azotning urtacha miqdori 22%, fosfor 2,6, kaliy 2,7% Ni tashkil etadi. Ulardan tashqari biogumusda hamma kerakli mikroelementlar, biologik faol moddalar (fermentlar, vita minlar, gormonlar, auksinlar) bor.
Biogumusning 1 g da bir necha mlrd. mikroorganizmlarning hujayralari (gungda esa 150-350 mln.) bor. Biogumus yuqori fer mentativ aktivlikka ega, undagi organik moddalarda gumin (31,7 41,2%) va fulva (22,3-34,8 %) kislotalari bor. Gumin kislota lar ichida kaliy gumatlari (43,3-47,6 %) eng foydalidir. Fulvagumatlar tuproq tuzilishini yaxshilaydi, 1 t biogumus tarkibida ozuqa elementlarining (NPK) miqdori 45 kg ga yetadi. Granulalarining katta-kichikligiga qarab biogumus quyidagi xillarga boʻlinadi, yaʼni: Moder - granulaning kattaligi 0,3-0,7 mm, biogumusning yengil fraksiyasi, hovli, parnik, oranjereyalarda ishlatiladi. Mor granula 0,7-1 mm kattalikda, biogumusining eng katta fraksiyasi-oʻsimlikshunoslikda foydalaniladi. Mul granula 0,1 mm gacha, mayda gumus, u tuproqqa tushgan zahoti erib ketadi, tez effekt beradi. Xalqaro standart bo’yicha biogumus sifati kuyidagi belgilar bilan baholanadi, yaʼni: Namlik, % 30-40 P₂O₅ % 1,2-1,5 Organik modda, % 20-30 R, 0. % 1,1-1,2 Suvda eruvchi tuzlar, % 0,5 s. N. % 15 pH 6,5-7,5 mg. % 1 Umumiy azot, (%) 1,5 dan kam emas Sa, % 4 qishloq hujaligida biogumusni kullash ekinlar hosiliga ijobiy taʼsir etadi. Masalan, biogumus yerga berilganda galda hosili 30-40 %, kartoshka 30-70, sabzavot ekinlarining hosili esa 35-70 % oshgan. Undan tashqari hosilning sifati juda yuqori bo’lgan. Hosildagi vitamin S ning mikdori go’ng berilgan yerdan olingan hosilga qaraganda 2-6 barobar yuqori boʻlgan.