12-mavzu: Ekskursiya rahbari – gidga qo‘yilgan talablar

Avtobus harakati jarayonida hikoya qilish. Gid avtobus harakatida mikrofondan foydalanib hikoya qiladi. Agar mikrofon yaxshi ishlamasa yoki avtobusda umuman bo‘lmasa, harakat vaqtida hikoya qilish samarasizdir. Motor shovqini ekskursantlarning eshitish imkoniyatini chegaralaydi, hikoya faqat yaqin o‘tirganlarga eshitiladi, xolos. Bunday holatda ekskursantlarga materiallar harakat boshlanishidan avvalroq tarqatiladi. Harakat vaqtida esa ob’ekt va joylarning faqat nomi aytiladi. Muhim ob’ektlar oldida avtobusni to‘xtatib, motorni o‘chirib, so‘ngra hikoyani boshlash kerak. Bu jarayon haydovchi bilan oldindan kelishilgan bo‘ladi.
Ekskursantlar savollariga javob berish tartibi. Ekskursiya xizmati amaliyotida savollar quyidagicha tasniflanadi:

• 
  gidning ekskursantlarga savoli;
  
• 
  hikoya jarayonida beriladigan savollar, unga gidning o‘zi javob beradi;
  
• 
  ekskursantlarning e’tiborini faollashtirish uchun tuzilgan savollar.
  

Savollar mazmuni turlicha ob’ekt bilan, mashhur kishilar hayoti bilan, ba’zan biror voqealar bilan bog‘liq yoki ekskursiya mavzusiga aloqasi bo‘lmagan savollar ham bo‘lishi mumkin. Bunday holatlarda hikoyani oxirigacha tugatib, keyin javob berish kerak. Javob mazmuni munozarali bo‘lmasligi, ekskursantlar bahslashishiga ishtiyoq uyg‘otmasligi lozim. Gid tanishuv so‘zida savol-javoblar tartibini ekskursantlarga tushuntirib o‘tadi.
Ekskursiyada tanaffuslar. Ekskursiya jarayonida gid uzluksiz gapirishi noto‘g‘ridir. Hikoyaning alohida qismlari orasida, yo‘lda ob’ektlarni mustaqil kuzatishda kichik tanaffuslar bo‘lishi kerak. Tanaffuslar quyidagi vazifalarni bajaradi:

• 
  mazmuniy, tanaffus vaqtida ekskursantlar giddan eshitgani va o‘z ko‘zlari bilan ko‘rganlari borasida fikrlash imkonini oladilar. Faktlarni, ko‘rganlarini eslab qoladilar, xulosaga keladilar. Ekskursantlarga har bir ob’ektni ko‘rsatib, hikoya qilgandan so‘ng mustaqil kuzatishlari uchun vaqt bo‘lishi lozim;
  
• 
  ekskursantlarga qisqa muddatli dam olish imkonini berish. Bunday tanaffuslar ekskursiya xizmati kabi ilmiy-madaniy ishlarning faol shakliga hali ko‘nikmagan ekskursantlar uchun muhimdir. Tanaffuslardan yana suvenirlar ko‘rish, chanqoqni qondirish, sanitar to‘xtashlar uchun ham foydalaniladi.