12-mavzu: Ekskursiya rahbari – gidga qo‘yilgan talablar

1-ob’ekt. Qo‘riqxonadagi o’simlik turlari

Hurmatli ekskursantlar! Qo‘riqxonaning katta bo‘lmagan hududida o‘simliklarning 300 ga yaqin turlari mavjud. Bularga turang’il, jiyda, majnuntol, grebenshik, do’lana, chingil, ilono’t, qizilmiya, kendir va qamishlarni kiritish mumkin. Bu hududda 59 ta dorivor hamda 23 ta texnik o‘simliklar o‘sishi aniqlangan.

Zarafshon qo‘riqxonasining g‘ururi bu 14 gektar maydonni egallagan turang’il o‘simligidir. Bu hudud o‘simlikning bu darajada ixcham o‘sish joyi hisoblanadi. Uning barglari yarqirab turadi, aynan shu o‘simlik tufayli kuz faslida bu hududlar xuddi oltin rangga burkanganday bo‘ladi.
Chakanda qadimdan dorivor o‘simlik hisoblanadi. Qadimgi Gresiyada bu o‘simlikning barglari harbiylar va otlarda yuqumli kasalliklarni davolash uchun qo‘llanilgan. Keyinchalik esa bu o‘simlik haqida unitishgan. Keyingi o‘n yilliklar davomida bu o‘simlik yana ommalashdi. Grek tilidan to‘g‘ridan-to‘g‘ri «chakanda» o‘simligi nomining tarjimasi «yaltirab turuvchi ot» degan ma’noni anglatadi. Qadimgi greklar chakanda o‘simligining barglari bilan kasalmand otlarni boqishgan. Otlar tetiklashgan va sog‘lig’ini tiklashgan.
(Ekskursantlarga o’simlik turlarini tomosha qilish va rasmga tushishlari uchun 2 daqiqa vaqt beriladi. Savollarga javob beriladi).

11.1-rasm. Zarafshon qo‘riqxonasidagi mavjud o’simlik turlari.


2-ob’ekt. Qo‘riqxonadagi qush turlari

Hurmatli ekskursantlar! Siz bilan hozir qo‘riqxonadagi qush turlari bilan tanishamiz. Qo‘riqxonada 170 dan ortiq qush turlarini uchratish mumkin. Zarafshonning pastki bo‘g‘ida Zarafshon tustovug’i yashab kelmoqda. Bu qush to‘qay o‘rmonlarining eng maftunkor qushlaridan biridir. O‘tib bo‘lmaydigan to‘qayzorlar bu qushlarning yashash hududi hamda in qo‘yishi uchun eng yaxshi joy hisoblanadi. Tustovuqlar bu hududlarning ekologik holatini yaxshilashadi, ya’ni zararkunanda hashoratlardan to‘qay o‘rmonlarini tozalashadi. Tustovuqdan tashqari u yerda boyo’g’li, ko’ktarg’oq, oq qanotli qizilishton, olashaqshaq, buxoro chittagi, mayna, so’fito’rg’ay, dala chittagi kabi qush turlari yashaydi.

Tustovuq bu Gruziyaning milliy qushi hisoblanadi. Bu qushdan Gruziyaning «chaxoxbili» taomi tayyorlanadi. Shuningdek, bu qush AQShning Dakota shtati hamda Yaponiyaning Ivate prefekturasining ramziy qushidir.
(Ekskursantlarga qo‘riqxonadagi qush turlarini tomosha qilish va rasmga tushishlari uchun 2 daqiqa vaqt beriladi. Savollarga javob beriladi).



11.2-rasm. Zarafshon qo‘riqxonasidagi mavjud qushlar turlari.