12-мавзу. Базалаш усуллари. Машинасозликда базалар ва деталларни базалаш бўйича қЎлланиладиган атамалар ва таърифлар

 
 Хомакини цилиндрик бармоқда базалаш. 
Ушбу мисолда хомакининг ўқи ва цилиндрик бармоқнинг ўқи бир-бирига мос 
келмаганида хомакини ўрнатиш ва пармалаб, ишлов беришда 
ε
δ 
хатолик келиб
чиқиши кўрсатилган. 
6-мисол. Топшириқ: 
“А” ва “а” ўлчамларни таъминловчи заготовканинг технологик базалари 
танлансин, назорат саволига жавоб берилсин ва тегишли хулоса чиқарилсин. 
Ишлаб чиқариш тури – майда серияли. 
Заготовканинг қуйидаги ўлчамлари берилган: А=60(
+0,2
-0,1
) ва а=10(
+0,1
-0,05
)
. 

---

Ечиш: 
Кесувчи асбобни юқоридаги ўлчамга созлаб, “а” ўлчамни ҳосил қилиш 
учун базаларни бир-бирини ўрнини босиш (ўриндошлик) тамойилини қўллаш 
лозим. Лекин ушбу тамойилни қўллаш мослама конструкциясини 
мураккаблашувига ва ишлов беришни анча қийинлашувига олиб келади, бу эса 
майда серияли ишлаб чиқариш шароитига тўғри келмайди. 
Заготовкани базалашнинг бошқача усулини кўриб чиқамиз. Технологик 
база сифатида 1-юзани танлаймиз, ушбу юза 2-ўлчаш базаси билан мос 
келмайди. 
Базалашнинг ушбу схемасида созланган дастгоҳдаги n ва b
ўлчамлар ўзгармас 
бўлади. Демак, пазнинг “а” чуқурлигини аниқ чиқариб бўлмайди, чунки унинг 
ўзгаришига аввалги операцияда сақлаб қолинган “А” ўлчамнинг хатолиги
таъсир қилади.