12-мавзу. Базалаш усуллари. Машинасозликда базалар ва деталларни базалаш бўйича қЎлланиладиган атамалар ва таърифлар

Детални ўрнатиш схемаси- 
нинг баёни 
Детални ўрнатиш схемаси 
Базалашнинг 
назарий 
схемаси (6 нуқта қоидаси
бўйича) 
Вални етакловчи патронли 
қўзғалмас олдинги марказга ва 
қўзғалувчан 
люнетли 
айланадиган кетинги марказга 
ўрнатиш 
Вални 
дастгоҳнинг 
ўзи 
марказланадиган уч кулачокли
патрони ичига деталнинг 
ташқи 
ёнбошини 
(четини) 
тирамасдан ўрнатиш 
Вални 
дастгоҳнинг 
ўзи 
марказланадиган уч кулачокли
патрони устига ташқи ёнбоши 
(чети) билан ўрнатиш 
1-мисол. 
Сирпаниш подшипнигининг корпусини тайёрлаш технологик жараёнида D 
диаметрли туйнук ичини йўниш кўзда тутилган. Ушбу туйнукни ҳосил қилишда 
туйнукни деталнинг бошқа юзаларига нисбатан тўғри жойлашувига бўлган
техник талабларга ва ўлчамга риоя қилиш лозим бўлади. 
Қуйидагилар талаб қилинади: 
1.Кўриб чиқилаётган операция учун технологик базани танлаш. 
2.Базалаш схемасини ишлаб чиқиш. 
Ечиш. 
 
1.Конструкторлик базалардан бири А-асос текислиги ҳисобланади.Ушбу 
текисликни технологик ўрнатиш базаси сифатида қабул қиламиз ҳамда уни 
базалаш учун учта таянч 1,2,3 нуқталарни танлаймиз. Технологик йўналтирувчи 
база сифатида Б-текисликни қабул қиламиз, унинг 4 ва 5 таянч нуқталари бор. 
Ушбу база Д-туйнукни Б-текисликка нисбатан перпендикуляр равишда ишлов 
беришга имконият беради.Туйнукни ташқи контурга нисбатан симметрик 
жойлашувини таъминлаш учун технологик база сифатида В-юзани олиш мумкин, 

---

лекин конструктив жиҳатдан Г-ярим цилиндр текислигидан фойдаланиш осонроқ 
ва ушбу мақсадда қўзғалувчан призмали мосламадан фойдаланиш лозим.
Юқоридаги фикрлардан келиб чиқиб, А, Б, Г-юзалардан иборат технологик 
базани қўллаймиз. 
2.Хомакининг базаларида таянч нуқталардан иборат базалаш схемаси қуйидаги
расмда келтирилган.