12-мавзу. Базалаш усуллари. Машинасозликда базалар ва деталларни базалаш бўйича қЎлланиладиган атамалар ва таърифлар

ф18Н9
туйнук ўқининг вазияти унинг асос 
четидан 5 мм. масофада берилган. Бу олтинчи эркинлик даражаси, асоснинг чети 
(ёнбоши) – учинчи ўлчаш базаси ҳисобланади. Туйнукнинг горизонтал ўқ 
бўйлаб қаерда жойлашуви унчалик муҳим аҳамиятга эга эмас, у фақат қирқувчи 
асбобнинг силжиш узунлигини созлашга таъсир қилади (парманинг, ичини 
йўнувчи кескичнинг). Икки поғонали учта туйнукнинг иккитаси йўналтирувчи 
ва тиргак базаси вазифасини бажариши мумкин.Улар хомашёни яна учта 
эркинлик даражасидан маҳрум қиладилар. Шундай қилиб, пастки текислик ва 
бир-биридан узоқда жойлашган иккита икки поғонали туйнукларга юқорида 
кўриб чиқилган ўтишлардан олдинроқ ишлов берилиши зарур.Талаб қилинаётган 
базалаш схемаси 3-расмда тасвирланган. Ушбу базалаш схемасини икки бармоқ 
воситасида бажариш мумкин: яхлит-цилиндрик бармоқ ва қирқилган- ромбик 
бармоқ воситасида ҳамда таянч таглик планкалар ёрдамида. 
 
3-расм. Кронштейн деталини идеал базалаш схемаси.

---

4-мисол. 
Доира шаклидаги хомашёдан токарлик-винтқирқиш дастгоҳида йўнилсин: 
устидаги ф59, ф48 диаметрли юзалар, икки ён чети қирқилсин, кенглиги 3 мм.ли 
ариқча ярим тоза йўнилсин, иккита парма билан ф5 ва ф25Н7 туйнуклар 
пармалансин, ф25Н7 туйнукнинг ичи йўнилсин, фаскаси ва ариқчаси кесилсин, 
қирқилсин. 
Иккинчи 
токарлик-винтқирқиш 
дастгоҳида 
ф28 
қора 
йўнилсин,фрезалансин, икки чети қирқилсин, уларнинг биттасини қора, 
иккинчисини – тоза, R9 сфера йўнилсин, фаска кесиб ташлансин. Вертикал-
фрезерлик дастгоҳининг бўлиш каллагида ёрдамида 14Н17 иккита паз 
фрезалансин; вертикал-пармалаш дастгоҳида 2та М12х1,25 -7Н резьбали 
туйнукка ишлов берилсин (пармалаш, фаскани кесиш, резьба очиш); думалоқ-
жилвирлаш дастгоҳида ф48Н7 юза жилвирлансин, ички жилвирлаш дастгоҳида