12-маъруза. Мавзу: Парафин углеводородларни оксидлаш реакциялри режа

С₃Н₈ + 5О₂  3СО₂ + 4Н₂О
Органик синтезда тўлиқ оксидланиш қўшимча, салбий жараён ҳисобланади. Тўлиқ бўлмаган яъни чала оксидланиш синтез жараёнида муҳим ҳисобланади. Уларни уч гуруҳга бўлиш мумкин-
1-углерод занжирини сақлаш билан борадиган оксидланиш жараёни
2-углерод занжирини деструкцияланиш билан борадиган оксидланиш
3-оксидланиш ва конденсатланиш билан борадиган реакциялар.
Оксидланиш жараёни саноатда икки усулда: газ фазада ва суюқ фазада олиб борилади
Углерод атомлари сони С₃–С₄ бўлган парафинлар газ фазада оксидланиши натижасида спиртлар ва карбонил группа тутган бирикмалар аралашмасини ҳосил қилади:

Реакция параметрлари 400 °С, кам миқдорда О₂ , 0,7–2 Мпа

Қуйи парафинларни газ фазада оксидланиш
Қуйи парафинларни газ фазада оксидланишда углерод занжири ўзгармасдан ёки деструкцияланиш билан бориши мумкин. Қуйи молекулали парафинларни оксидланиши занжирни узунлигига боғлиқ бўлади. Катилизатор иштирокисиз атмосфера босимида метан -420 ^оС да, этан-285 ^оС да, пропан-270 ^оС оксидланиш бошланади. Босим ортиши билан оксидланиш жараёнини бошланиш ҳарорати пасаяди, масалан, босим 10 Мпа бўлганда метанни оксидланиш 270 ^оС да бошланади. Азот оксидлари, водород бромид каби гомоген инициаторлар, шунингдек гетероген катализаторлар билан контактда бўлиш, жараённи паст ҳароратда тез боришига олиб келади.
Метанни оксидлаб чумоли альдегид олиш учун урунишлар ҳозирча муваффақиятли чиқмаяпти. Сабаб ҳосил бўлган альдегид жуда тез ва осон оксидланиб қуйидаги реакция бўйича чумоли кислотага айланиб кетади :

Метан 150—200 °C ҳароратда ва 30-90 атм босимда радикал механизм бўйича оксидланади:

CH₄+3[O]  HCOOH+H₂O