12-маъруза. Мавзу: Парафин углеводородларни оксидлаш реакциялри режа

12-МАЪРУЗА.
МАВЗУ: Парафин углеводородларни оксидлаш реакциялри
РЕЖА
1.Оксидлаш жараёнини амалий аҳамияти
2. Радикал-занжирли оксидаланишни назарий асослари
3. Парафинларни оксидлаш технологик схемаси
Оксидланиш жараёнини асосий органик синтез ва нефторганик синтез саноатида аҳамияти бениҳоят каттадир. Бунга қуйидаги асосий сабабаларни кўрсатиш мумкин.

1. 
   Оксидлаш йўли билан олинган бирикмалар –спиртлар, альдегидлар, кетонлар карбон кислоталар ва уларни ангидридлари, – оксидлари, нитриллари ва бошқалар органик синтезни оралиқ маҳсулотлари бўлиб, эритувчилар, полимер материаллар, пластификаторлар учун мономерлар ҳисобланади.
   
2. 
   Кўплаб органик бирикмаларни ва углеводородларни барча синфларини оксидлаш реакциясига кириша олиши уни хилма хилликлигни таъминлайди. Бу эса углеводород хом ашёларини оксидлаш йўли билан қайта ишлаб катта миқдордаги қимматли хоссага эга моддалар ишлаб чиқариш имконини беради
   
3. 
   Арзон, қулай оксидловчилар орасида энг асосийси ҳаво кислородидан фойдаланиш юқори тежамкорлик билан бошқа усуллар билан ишлаб чиқарилишдан афзаллигини кўрсатади
   

Баён қилинган сабаблар оксидланиш жараёнини органик синтезда кенг тарқалишига сабаб бўлиб бошқа усулларга қараганди кўплаб арзон, таннархи паст маҳсулотлар ишлаб чиқариш имконини беради. Оксидаш жараёнини қанчалик муҳимлиги, ривожланганлиги ва кенг тарқалганлигини қуйидаги рақамлар тасдиқлайди. Масалан АҚШда бир йилда оксидалаш жараёни натижасида ишлаб чиқариладиган айрим маҳсулотлар миқдори (млн.т.) :

1. 
   этиленоксид – 3,0
   
2. 
   терфталат кислота – 3,0;
   
3. 
   фенол –1,4;
   
4. 
   сирка кислота –1,2;
   
5. 
   акрилонитрил –1,0;
   
6. 
   винилацетат– 0,9;
   
7. 
   адипин кислота –0,65;
   
8. 
   малеин ангидрид -0,16;
   
9. 
   фталь ангидрид – 0,4.
   

Органик кимёда ва технологик жараёнларда органик бирикмаларни у ёки бу оксидловчилар таъсирида ўзгаришга учраши оксидлаш деб аталади. Оксидлаш жараёнини шартли равишда иккига бўлиш мумкин. Тўлиқ ва тўлиқ бўлмаган (чала) оксидланиш. Тўлиқ оксидланиш деганда моддаларни ёниб, углерод (IV) оксиди ва сув ҳосил қилиш билан борадиган реакция тушунилади, масалан :