12- ф о т о с и н е з э к о л г и я с и

Ёруғликни севувчи ва соясевар ўсимликларнинг анатомик тузилиши ва физиологик хоссалари билан ҳам фарқ қилади. Ёруғ­ликни севувчи ўсимликлар барглари нисбатан қалин бўлиб, мезофилл тўқималари яхши ривожланган, бир неча қават па­ренхима тўқималари ва қалин кутикула қаватидан иборат бўлади. Уларнинг ҳужайралари майда, хлоропластлари кичик бўлади. Бундан ташқари, улар таркибида соясевар ўсимликларга нис­батан камроқ хлорофилл тутади. Соясевар ўсимликларнинг барг пластинкаси юпқа, бир қават устунсимон паренхима тўқималаридан иборат бўлиб, кам ривожланган, лабчалари ҳам кам ҳамда, ҳужайралари йирик бўлиб, хлоропластлари ҳам катта эканлиги аниқланган.

Лабчаларнинг кўплиги яхши ўтказувчи тизим бўлиб, транспирация жараёнида юқори нурлар таъсиридан қизиб кетмасдан тез-тез сув билан таъминлаб туриши кузатилади.

Соясевар ўсимликлар ҳужайрасининг таркибида хлорофилл миқдорининг кўп бўлиши кичик интенсив нурларда ҳам фотосинтез жараёнини амалга ошади. Соясевар ўсимликларга кучли нур берилса, улар тезда нобуд бўлади. Чунки, кун миқдордаги хлорофилл пигментлари нурларни ютиб, натижада транспирация ортиши билан кучсиз ўтказувчи системада баргларга сув келиши сусаяди.

Соясевар ўсимликлар ҳужайрасининг таркибида хлорофилл миқдорининг кўп бўлиши кичик интенсив нурларда ҳам фотосинтез жараёнини амалга ошади. Соясевар ўсимликларга кучли нур берилса, улар тезда нобуд бўлади. Чунки, кун миқдордаги хлорофилл пигментлари нурларни ютиб, натижада транспирация ортиши билан кучсиз ўтказувчи системада баргларга сув келиши сусаяди.

Компенсатсия нуқтаси деб, нур интенсивлигида фотосинтезда ҳосил бўлган органик моддалар миқдорининг уни нафас олишга сарфланган миқдорига тенг холатига айтилади. Ўсимликларни сунъий ёритиш билан ўстириш мумкин, бунда электр лампалардан фойдаланилади. Аммо бу ёри­тиш натижасида ўсимликлар этиоляция белгиларига эга бўлади, бунда кўк бинафша нурлар кам бўлганлиги учун шундай ҳолат юз беради.

Кейинги вақтда тўлиқ нур берадиган лампалар топилиб, улар 10 - 15000 люкс ёруғлик беради, улардан самара олиш мумкин.