12- ф о т о с и н е з э к о л г и я с и

Фотосинтез ва ҳосил. Фотосинтез жараёнида органик моддаиар тўпланиши амалга ошади. Ҳосил бўлган органик моддаиар миқдорига қараб фотосинтезга баҳо бериб бўлмайди. Чунки фотосинтезнинг барча маҳсулотлари ҳам ўсимлик танасида тўпланавермайди, балки ҳар хил реакцияларда иштирок этиб, парчаланиб кетиши мумкин. Ўсимликларда умумий тўпланган органик моддалар миқдори нафақат фотосинтез жара­ёни, балки нафас олиш жараёнининг ҳам маҳсулотидир. Нафас олиш жараёни ўсимликларда тўхтовсиз боради, улар фотосинтез жараёнида ҳосил бўлган моддаларни ҳисобига амалга ошади. Шунинг учун тўпланган органик мод­далар миқдори фотосинтезда ҳосил бўлган моддаларнинг нафас олишда сарфланиши натижасидаги фарқдан чиқарилади.

Ўсимликларнинг углерод ўзлаштириши. Организмлар углерод ўзлаштиришига кўра икки гуруҳга: автотроф ва гетеротрофларга бўлинади. Автотроф организмларга углеродни C02 газидан қуёш ёки кимёвий энергия ёрдамида ўзлаштирадиган организмлар киради. Гетеротроф организмлар эса тайёр органик моддалар билан озиқланади.

Автотрофларга ҳамма яшил ўсимликлар ва фотосинтетик бактериялар киради. Фотосинтетик бактериялар кимёвий энергия сарфлаб C02 газини ўзлаштиради. Бундай жараён хемосинтез дейилади.

Хемосинтетик бактерияларга нитрификаторлар, аммиакни нитрат кислотагача оксидловчи бактериялар, темирбактериялари, олтингугурт бактериялари, водород сулфидни сулфат кислоталаргача оксидловчи бактериялар киради. Қолган организмлар углеродни тайёр органик моддалардан ўзлаштирадиган сапрофитлар бўлиб, улар нобуд бўлган организмлар углеродини ўзлаштиради ёки паразитлар турига кирувчи организмлар бўлиб, улар углеродни тирик организмлар ҳисобига ўзлаштиради.

Хемосинтетик бактерияларга нитрификаторлар, аммиакни нитрат кислотагача оксидловчи бактериялар, темирбактериялари, олтингугурт бактериялари, водород сулфидни сулфат кислоталаргача оксидловчи бактериялар киради. Қолган организмлар углеродни тайёр органик моддалардан ўзлаштирадиган сапрофитлар бўлиб, улар нобуд бўлган организмлар углеродини ўзлаштиради ёки паразитлар турига кирувчи организмлар бўлиб, улар углеродни тирик организмлар ҳисобига ўзлаштиради.