11-sinf Biologiya

bevosita 
va bilvosita
ta’sir ko‘rsatadi. 
Organizmlarning chidamlilik 
chegarasidan haroratning oshishi 
qanday ta’sirga ega? 
Tirik organizm uchun haroratning chidamlilik chegarasi oqsillar, 
hayotiy muhim fermentlar faoliyatining buzilishiga – denaturatsiyasiga 
sabab bo’ladi. 
Hujayra nobud bo’lishida harorat 
qanday ta’sirga ega? 
Harorat 0°C dan pasayganda suvning muzlashi tufayli muz kristallari 
hosil bo‘ladi, bu esa o‘z navbatida hujayra membranasining 
shikastlanishiga hamda hujayraning nobud bo‘lishiga olib keladi. 
Turli organizmlar normal hayot 
kechirishi mumkin bo‘lgan harorat 
o‘rtacha qancha gradusga teng? 
0°C dan +50°C gacha hisoblanadi. 
Ammo sayyoramizda organizmlar 
hayot faoliyati katta harorat diapozonida kechadi.
Quruqlikda eng minimal harorat 
nechaga, maksimal harorat nechaga 
teng? 
–70°C minimal; +55°C maksimal 
Dengizda eng minimal harorat 
nechaga, maksimal harorat nechaga 
teng? 
+3°C minimal; +35°C maksimal 
Chuchuk suvda qishda va yozda 
qancha gradusga teng bo’ladi? 
Qishda +5°C dan +7°C gacha, Yoz oylarida +20°C dan +35°C gacha 
Geotermal (yunoncha «geo» – yer, 
«terme» – issiq) suv manbalarida 
necha gradusga teng bo’ladi? 
+25°C dan +90°C gacha. 
Issiq suvlarga bardoshli bo’lgan 
organizmlar qaysilar? 
Ayrim bakteriyalar, ko‘k-yashil suvo‘tlar

---

“Bio-Max-Ziyo” o’quv markazi 
14 
Qaysi organizmlar qizib yotgan 
tuproqqa bardoshli? 
Yopishqoq lishayniklar sporalari, cho‘l o‘simliklarining urug‘lari, 
vegetativ organlari qizib yotgan tuproqqa bardoshlidir 
O‘ta sovuq haroratga chidamli 
bo’lgan organizmlarga misollar 
ayting. 
Ayrim suvo‘tlar, chuvalchanglar, molluskalar, qisqichbaqasimonlar, 
baliqlar, kurakoyoqli sutemizuvchilarning hayotiy faoliyati 0°C dan 
+2°C da kechadi 
Termoregulatsiya jarayoni usullariga 
hamda harorat omiliga moslanish 
darajasiga ko‘ra organizmlar qanday 
guruhlarga bo’linadi? 
Poykiloterm (sovuqqonli) va Gomoyoterm (issiqqonli) organizmlarga 
ajratiladi. 
Poykiloterm organizmlar uchun xos 
bo’lgan belgilargni ayting. 
Poykiloterm
organizmlar (yunoncha «poykilos» – o‘zgaruvchan, 
«therme» – issiqlik) – tana harorati tashqi muhit haroratiga bog‘liq 
ravishda o‘zgaruvchi organizmlardir Ular tana haroratini doimiy 
holatda saqlay olmaydi. 
Poykiloterm organizmlar uchun 
harorat ortishi qanday ahamiyatga 
ega? 
Atrof-muhit haroratining ko‘tarilishi, bu organizmlarda boradigan 
fiziologik jarayonlar – moddalar almashinuvi, nafas olish, qon aylanish 
tezlashishiga sabab bo‘ladi, organizmning o‘sish, rivojlanish va 
ko‘payish sur’ati ortadi. 
Poykiloterm organizmlar uchun 
harorat pastlashi qanday ahamiyatga 
ega? 
Haroratning pasayishi organizmlarda moddalar almashinuvining 
sustlashishi, ayrim turlarning karaxt holga kelishi, uyquga ketishi, ba’zi 
hollarda nobud bo‘lishiga olib keladi. 
Gomoyoterm organizmlar uchun xos 
bo’lgan belgilargni ayting. 
Gomoyoterm organizmlar (yunoncha «gomoyos» – o‘xshash, bir xil, 
«therme» – issiqlik) – tana haroratini tashqi muhit haroratiga bog‘liq 
bo‘lmagan holda nisbatan doimiy holatda saqlashga moslashgan 
organizmlardir.