11-sinf biologiya imtihon savollari javoblari bilet-1

Konsentratsiyalash funksiyasi tirik organizmlarning hayotiy jarayonlarida ayrim moddalarni to„plash xususiyatida namoyon bo„ladi. Bu funksiya tufayli tirik organizmlar tashqi muhitdan biogen elementlarni o„zlashtiradi va to„playdi. Tirik modda tarkibida vodorod, uglerod, azot, kislorod, natriy, magniy, kremniy, oltingugurt, xlor, kaliy, kalsiy miqdori anorganik tabiatga nisbatan yuqori bo„ladi. Tirik organizmlarda uglerod miqdori ko„p. Metallar orasida miqdori jihatdan kalsiy birinchi o„rinni egallaydi.
Ohaktosh konlari
hayvonlarning ohakdan iborat skeleti qoldiqlari hisoblanadi. Bulutlar, diatom suvo„tlar, nursimonlar kremniy to„playdi, qo„ng„ir suvo„tlarda yod, umurtqali hayvonlar skeletida esa fosfor ko„p miqdorda to„planadi.
Destruktiv funksiyasi nobud bo„lgan organizmlar tarkibidagi organik birikmalarning parchalanishi va mine rallashuvi, tog„ jinslarining yemirilishi, hosil bo„lgan mineral moddalar ning biokimyoviy aylanishga
– biogen migratsiyaga jalb etilishi kabi jarayonlarda namoyon bo„ladi. Natijada biogen moddalar hamda biogen va abiogen hosil bo„luvchi moddalar paydo bo„ladi. Tog„ jinslarining yemirilishi muhim jarayon hisoblanadi, chunki tirik moddaning destruktiv funksiyasi tufayli litosferadan ajralgan mineral moddalar davriy aylanishga qo„shi ladi. Bakteriyalar, ko„k-yashil suvo„tlar, zamburug„lar, lishayniklar tog„ jinslarini kimyoviy moddalar yordamida yemiradi. Organik birikmalarning minerallashuvi tufayli hosil bo„lgan kalsiy, kaliy, natriy, fosfor, kremniy kabi biogen elementlar moddalarning biokimyoviy aylanishiga qo„shiladi.
Muhit yaratish funksiyasi muhit (litosfera, gidrosfera, atmosfera)ning fizik-kimyoviy xususiyatlarini o„zgartirish orqali tirik organizmlar yashashi uchun qulay sharoit yaratish bilan belgilanadi. Ushbu funksiya yuqorida ko„rib o„tilgan energetik va destruktiv funksiyalar bilan bog„liq. Aynan shu funksiya natijasida quyidagi muhim hodisalar ro„y bergan: birlamchi atmosferaning gaz tarkibi va birlamchi okean suvining tarkibi o„zgardi, litosferada cho„kindi jinslar qatlami, quruqliklarda esa unumdor tuproq qatlami hosil bo„ldi.