11-Mavzu: Milliy uyg’onish davri o’zbek adabiyoti Reja


Millat taqdiri hamisha adiblarimizning ko’z ungida turdi



Download 0,54 Mb.
Pdf ko'rish
bet12/13
Sana06.03.2021
Hajmi0,54 Mb.
#60919
1   ...   5   6   7   8   9   10   11   12   13
Bog'liq
11-mavzu (1)

Millat taqdiri hamisha adiblarimizning ko’z ungida turdi.  

Bu  adabiyotning  chegarasi,  ko’lami  ham  katta:  Muqimiydan  Cho’lpongacha 

bo’lgan davrni qamrab oladi. Janrlari, ifoda vositalari ham xilma-xil. Ayniqsa vaqtli 

matbuot  va  teatrning  yo’lga  qo’yilishi  adabiyotning  imkoniyatlarini  kengaytirib 

yubordi. 

Bu adabiyotning ikkinchi bir nomi «jadid adabiyoti» edi. «Jadid» ham aslida 



«yangi» degani. «Jadid adabiyoti» tushunchasi fanda jadidchilik deb nom olgan 

ijtimoiy-siyosiy,  ma’rifiy-islox;otchilik  x,arakatining  tarkibiy  bir  k,ismi  sifatida 

kdraldi.  Bu  xdrakat  turmushning  barcha  sox,alarini  yangilash  shiori  bilan  chikdi. 

Idorachi? Idora boshlikdarning k,ulida edi. Demak, uni uzgartirish uchun, avvalo, 

unga  ega  bulish  kerak.  Bu,  uz  navbatida,  mustakdllikka,  milliy  istikdolga  kelib 



 

 

tak,alar edi. 



Lekin,  gap  shundaki,  bu  goya  millat  tomonidan  anglanmori  kerak  edi.  1789 

yilda  frantsuz  Bastiliyasi  kaxramonlarining  sevimli  iborasi  bo’lgan  va  Nomik, 

Kamol, Tavfik, Fikratlar, so’ngrok, esa Behbudiy, Munavvarkorilar tomonidan tez-

tez ishlatilib  turgan  «Hak,  berilmas,  olinur»  degan gap  millatning qalbiga,  ruhiga 

singmog’i,  boshkacha  aytganda,  chinakam  milliy  g’oyaga  aylanmogi  kerak  edi. 

Shundagina u real kuchga aylanardi. 

Bu juda murakab ish edi. Chunki bu g’oya anglanmog’i uchun millat uyg’ok 

bo’lishi kerak edi. Hamzaning iztirob bilan aytgan- «Ruhsiz tandir: xanjar ursang, 

qoni sochilmas» degan nidosi bejiz emas. Shuning uchun ham  ziyolilarimiz asrimiz 

boshida adabiyotning bosh maksadi millatni uyg’otish deb bildilar. Shuning uchun 

ham bu davr adabiyotining yana bir nomi «Milliy uyronish davri o’zbek adabiyoti» 

bo’ldi. 


Adabiyot hech qachon Vatan va Millat takdiriga bu qadar yaqin kelgan emas 

edi. Vatan va Millat takdiri hech kachon bu kadar ham kaxr, ham faxr bilan, ham 

iztirob,  ham  g’urur  bilan  adabiyotga  kirib  kelmagan  edi.  Mubolag’asiz  aytish 

mumkinki, 1865 yildan 1929 yilgacha bo’lgan davr oraligida ushbu mavzuga daxl 

qilmagan birorta ijodkor yuk. 

Agar  bu  adabiyotning  bosh  mavzui  nima  desalar,  «Millat»  deyish  kerak 

bo’ladi. Eng katta dardi nima deb savol kuyilsa «Istiklol»! deb javob berish kerak 

bo’ladi. 

Ko’rinyaptiki,  madaniyat,  ma’rifat  talqinlari  an’anaviy  yondashishdan 

tamoman farq qiladi. Biz esa, bularni aksariyat sho’ro pozitsiyasidan baholab kelgan 

edik. 

Xolbuki, 



ular 

Vatan 


va 

Millat 


manfaati 

nuqtai 


nazaridan 

yondashganimizdagina,  mohiyatni  to’g’ri  anglagan  bo’lamiz.  Bu  esa  jiddiy 

masaladir. 

Milliy uyg’onish adabiyoti g’oyalar majmuidan iborat ekanda, degan tasavvur 

qolmasligi  kerak.  Unda  ko’tarilgan  g’oyalar  mutlaqo  yangi  va  aksariyat  mavjud 

tuzumga  zid  bo’lgani  uchun  shakl  va  ifoda  vositalarini  ham  shunga  moslashga 

majbur bo’ldi. She’riyatda barmok vaznining o’z o’rnini topib borishi, sarbastning 



 

 

kirib  kelishi,  an’anaviy  badiiy-tasviriy  vositalardagi  o’zgarishlar  mumtoz 



adabiyotimizga  suyangan  holda  jahon  adabiyoti  tajribalaridan  foydalanish, 

jumladan, realistik prozaning shakllanishi, teatrchilikning yulga quyilishi, ijtimoiy 

publitsistikaning kundalik ehtiyojga aylanib borishi kabilar buning yorqin dalilidir. 

Nihoyat, bu davr Furkat, Fitrat, Qodiriy, Cho’lpon kabi chinakam jahoniy miqyosga 

ega  shaxsiyatlarni  yetkazdi.  U  adabiyotimizning  bugungi  avlodi  uchun  ilhom 

manbai, mahorat maktabi bo’lib turibdi. 




Download 0,54 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   5   6   7   8   9   10   11   12   13




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish