11-Mavzu: Jamoa tushunchasi va uning o’ziga xosliklari

17-mavzu: Mustaqil O‘zbekistonda ta‘lim tizimi. Ta‘lim sohasida davlat 
siyosatining asosiy tamoyillari.  
Reja: 
1. O‘zbekiston respublikasida xalq ta‘limi tizimi. 
2. Ta‘limning uzluksizligi va izchilligi 
3. Ta‘lim sohasida davlat siyosatining asosiy tamoyillari. 
Mavzu bo‘yicha tayanch so‘zlar: 
 
Ta‘lim  tizimi,  boshqaruv  prinsiplari,  umumiy  o‘rta  maktab,  kasb-hunar 
ta‘limining  rivojlanishi,  rahbarlik  prinsiplari,  ma‘naviy  yangilanish,  milliy  ong, 
ishlab chiqarish.  
ADABIYOTLAR:  
1.  ―Ta‘lim to‘g‘risida‖gi O‘zbekiston Respublikasi Qonuni. 1997 y, 29 avgust. 
2.  Toshmurodova Q.A. ―Ta‘lim-tarbiyani rejalashtirish xususiyatlari‖. 1993.  
3.  Tursunov Y., Nishonaliyev U. Pedagogika kursi. T. 1996.  
 
 
Xalq ta‘limi tizimi deb, muayyan mamlakatning ichki va tashqi kamolotiga 
ta‘sir  ko‘rsatuvchi  hamda  ma‘lum  bir  qoidalar  asosida  tashkil  etilgan  barcha 
ta‘lim-tarbiya muassasalarining tuzilishiga aytiladi. 
 
O‘zbekiston  xalq  ta‘limi  tizimi  Respublikamizni  ijtimoiy,  iqtisodiy  va 
madaniy  rivojlantirishning  ustivor  sohasi  hisoblanadi.  Shuningdek,  u  ta‘lim 
sohasidagi  Davlat  siyosatini,  umuminsoniy  qadriyatlarni,  xalqning  tarixiy 
tajribasini,  madaniy  va  fan  sohasidagi  ko‘p  asrlik  an‘analarini,  jamiyatning 
istiqboldagi rivojini hisobga olgan holda ish yurgizadi. 
 
Xalq ta‘limi tizimi Respublikamizning aql-zakovat va ilm  borasidagi kuch-
quvvatini,  jamiyat,  oila  va  davlat  oldidagi  o‘z  mas‘uliyatini  anglaydigan  har 
jihatdan barkamol, erkin shaxsni shakllantirish maqsadini ko‘zlaydi. 
 
Muctaqil  Respublikamiz  Konstitutstiyasining  18  va  41-moddalarida  
ta‘kidlaganidek,  Respublikamizda  yashovchi  barcha  fuqarolar  jinsi,  irqi,  millati, 
tili,  dini,  ijtimoiy  kelib  chiqishi,  e‘tiqodi,  shaxsi  va  ijtimoiy    mavqyeidan  qat‘iy 
nazar  bilim  olish  huquqiga  ega.  Shuningdek,  bepul  umumiy  ta‘lim  olishi  davlat 
tomonidan  kafolatlangandir.  Bu  huquq  ilm  olishning  hamma  turlari  tekinligi, 
yoshlarga  umumiy  majburiy  o‘rta  ta‘lim  berishning  amalga  oshirilishi,  o‘qitishni 
hayot bilan, unumli mehnat bilan bog‘lab olib borish, o‘quvchilarga va talabalarga 
Davlat  stipendiyalari  va  imtiyozlar  berish,  maktab  darsliklarini  tekin  berish 
(qisman),  maktabda  davlat  tilida  o‘qitish  imkoniyatlarini  yaratib  berish  bilan 
kafolatlanadi. 
 
Mustaqillikka  erishganimizning  dastlabki  yillarida,  ya‘ni  1992  yil  2  iyulda 
Mustaqil  O‘zbekistonning  «Ta‘lim  to‘g‘risida»gi  birinchi  qonuni  qabul  qilindi. 
Mazkur qonun avvalo, ta‘limda ilgari erishilgan muvaffaqiyatlarni saqlab qolishga 
xizmat qildi. Aniqrog‘i, eski tuzumdan yangisiga o‘tishda ko‘prik vazifasini o‘tadi. 
Shu bilan birga  ta‘lim tizimiga qator yangiliklar kirib keldi. Oliy va o‘rta maxsus 
bilim  yurtlariga  test  tizimi  joriy  qilinishi,  kasb-hunar  bilim  berishga  e‘tiborni 
kuchaytirilishi kabilar shular jumlasidandir. 
 
Yangi  davr  talablariga  javob  beradigan,  xalq  ta‘limi  tizimini  tubdan  isloh 
qilish  zaruriyati  paydo  bo‘ldi  va  natijada  1997  yil  29  avgustda  O‘zbekistonning 

---

yangi  «Ta‘lim  to‘g‘risida»gi  Qonuni  qabul  qilindi.  Ilgari  qabul  qilingan 
qonunlardan  farqli  o‘laroq,  ta‘lim  ijtimoiy  taraqiyot  sohasida  ustivor  deb  e‘lon 
qilindi va xalq ta‘limi tizimi tuzilishining quyidagi yangi qoidalari joriy qilindi: 
Ta‘lim va tarbiyaning insonparvar, demokratik harakterda ekanligi 
      Buning  mohiyati  shundaki,  barcha  xalq  ta‘limi  tizimi  muassasalarda 
berilayotgan  ta‘lim  va  tarbiya  insonlarni    moddiy  va  ma‘naviy  kamolotini,  aql-
zakovatini o‘sishi, insoniy faoliyatini rivojlanishi, o‘zligini bilish va xaq-huquqlari 
uchun kurashadigan chin vatanparvar  bo‘lib etishishlarini maqsad qilib qo‘yadi.