|
11.8 Ўзбекистон иқтисодий тузилмасини қайта қуриш ёъналишлари.
Ўзбекистон олдида тузилмавий сиёсат соҳасида фавкулодда муҳим ва зарур масалалар
турибди. Улар ҳамма соҳа бўйича тузилмани тубдан ўзгартириши к ерак.
Ижтимоий тўзилма мулкчилик тизимига ўзгартиришлар керитишни талаб қилади. (корхоналарни
хусусийлаштириш, демонополлаштириш, кичик корхоналарни ривожлантириш, шу жумладан
фермер хўжаликларни тез ўстириш).Тармоқ тузилмаси ҳарбий саноатни кескин ўзгартирадиган
эхтиёт предметларини ишлаб чиқариш устивор ривожланиши томонга ўтиши к ерак. Бир
вақтнинг ўзида бугунги кун техникавий ривожланиш даражасига мос келадиган тармоқни
ривожлантириш (кўп холларда янгидан киритиш) асосий масаладир. Уларга қуйидагилар киради:
ЭҲМнинг бешинчи ва кейинги авлодларини, ахборот тармоқларини, т елекоммуникацияни,
дастур таъминотини, ҳисоблаш т ехникасини, микроэлектроника воситаларини ишлаб
чиқариш.Тузилмани қайта қуриш масалалари МДХ мамлакатлари даги барча иқтисодий
ислоҳотлар дастурида ўз ифодасини топган. Хусусан, иқтисодий ислоҳотларни чуқурлаштириш
дастурида МДХ мамлакатлари
Федерацияси ҳукумати ўзининг махсус «Тузилмавий сиёсат»ига эга. Унда айтилишича,
тузилмани қайта қуришнинг 1 -боскичида инв естицион ресурслар етишмовчилиги кучли
сезилади, молиявий бозорнинг етилмаганлиги институционал инв есторлар самараси ёъқлиги
капитал ҳаракатини сустлаштиришни, мавжуд инв естиционал ресурслари самарадорлигини оширишга
тускинлик қилади. Шунинг учун тузилмани яхши ташкил қилиш мавжуд имкониятларни катоий
чегаралашни, тармоқлараро ва тармоқ ичида р есурсларни қайта тақс имлашни ўзгариб туришни
талаб қилади.Бу дастўрни амалга ошириш бошқа ислоҳот дастурлари катори ҳалқ хўжалигида
катор чуқур ўзгаришларни боскичма-боскич амалга оширишни талаб этади ва кўп йилларга
мўлжалланади.Бозор муносабатларига ўтиш шароитида тўзилма ижобий ўзгаришлари барча
бозор субоектларини нафақат макро, балки микро даражада актив фаолият кўрсатишига
қаратилган. Хусусан, кўп нарса алоҳида бирлашма ва фирмалар фаолиятига боғлиқ.
Мамлакатда ўтказилаётган тузилмавий сиёсатни ҳисобга олиб ҳар бир ҳўжалик субо екти
ўзининг истикболини белгилаб олиши керак. Бир катор холлардамаолум эгилувчанлик ва
мослашувчанликка эришиш учун ўз ишлаб чиқаришни диверсификация қилиш заруратини
келтириб чиқаради.Бу ерда давлат тузилмани қайта қуриш дастури имтиёзларидан фойдалана
олиш, ҳамда давлат тузилмавий дастурида фойдаланаётган тартибга солиш р егуляторига актив
таъсир ўтказиш муҳимдир.Тузилмавий қайта қуришда асосий ролни корхона ва фирмалар ташки
иқтисодий фаолияти ўйнайди. Бу фаолият ташки иқтисодий алоқала р самарасини юқори даражада
таъминловчи ёъналишда активлаштирилса, улар макро ва микро даражада кўпрок фойда
келтиради.
Қискача хулосалар.
Жамият иқтисодий ривожи унинг кенгайтирилган такрор ишлаб чиқариш базасида юрувчи ишлаб
чиқариш кучлари ва муносабатлари эволюциясидир. Иқтисодий ривожланиш динамикаси
кўрсаткичлари кўпсонли, улар ҳамма вақт ҳам сонли баҳолашга бўйсунмайди ва
кўпинча турли ёъналишда ҳаракат
қилади.иқтисодий ривожланиш жараёнини ўлчашдаги кийинчиликлар туфайли
мароиқтисодиётда иқтисодий ўсиш тахлил килинади. иқтисодий ўсиш моддий ва қиймат
кўринишида ўлчаниши мумкин.иқтисодий ўсиш ишлаб чиқаришнинг катор омиллари билан
аниқланади: меҳнат, ер, капитал, тадбиркорлик кобилияти. Улар ўз навбатида янада майда
омиллар (элементлар)дан ташкил топади. Уларнинг ташки ва ички иқтисодий омиллар ёки
ўсишнинг экстенсив ва интенсив омили сифатида гуруҳлаймиз.иқтисодий ўсиш агарда ишлаб
чиқариш омилларини кўпайтириш ҳисобига эришилса экст енсив ва агар улар сифатини
мукаммаллаштириш ва янада оқилона фойдаланиш ҳисобига бўлса инт енсив бўлади.иқтисодий
ўсишнинг етакчи элементибўлиб хозирги даврда ФТТ ҳисобланади. ФТТ ютуклари ривожи ва
уларни ўзлаштириш билан инт енсив омиллар кўпаймоқда.иқтисодий ўсишнинг замонавий
назариялари неоклассик ва кейнсчилик ёъналишида ривожланмокда ва Давлат жамият
иқтисодий ривожи страт егияси, давлат иқтисодий ўсишни тартибга солиш с ҳакл ва услубларида ўз
аксини топмокда.Ҳалқ хўжалиги бир -бири билан жинс алоқадаги кўплаб
макроиқтисодий элементлардан ташкил топган мураккаб тизимдир. Бу эл ементлар орасидаги
муносабатлар иқтисодий тузилмани ташкил этади. Одатда ижтимоий, тармоқ, и шлаб чиқариш,
ҳудудий ва ташки савдо тўзилмалари ажратилади.Ижтимоий тузилма тадбиркорликнинг турли
ташкилий-ҳуқуқий шакллари орасидаги ўзаро муносабатларни ва аҳоли турли гуруҳлари
даромадлари хилма-хиллигини акс эттиради.Тармоқ тузилмаси турли тармоқлараро, тармоқ ичидаги
ўзаро муносабатларни ифодалайди.
Ҳалқ хўжалиги жудамураккаб тизим бўлиб, жуда кўп макроиқтисодий эл емнтлардан иборат.
Одатда ижтимоий тармоқ, такрор ишлаб-чиқариш, ҳудудий ва савдо тузилмани ажратишади.
Do'stlaringiz bilan baham: |
