11- мавзу: Ўрта асрларда шарқ мамлакатлари давлати ва ҳУҚУҚИ

Расм. Ўрта асрларда Ҳиндистондаги жанг 
тасвири
 

---

11- МАВЗУ: ЎРТА АСРЛАРДА ШАРҚ 
МАМЛАКАТЛАРИ ДАВЛАТИ ВА ҲУҚУҚИ
257 
ЭСЛАБ ҚОЛИНГ!
 
Чандрагупта II
 
(320– 340 
йиллар) теварак– 
атрофдаги подшоларни 
ўзига бўйсундириб, Ганг 
дарёси ҳавзасида хийла 
катта бир давлат тузди, бу 
давлат Гупта давлати деб 
аталиб, VII асрнинг 
бошигача яшади
.
 
бўлиб, марказга итоат этмай қўйди. Xарша вафотидан кейин унинг давлати 
парчаланиб кетди. Узоқ вақтгача Ҳиндистон чет эл босқинчиларига 
қаршилик кўрсата олмайдиган тарқоқ бир мамлакат бўлиб келди
32
.
Шиддатли ва шафқатсиз ўзаро урушлар 
мамлакатни оғир аҳволга солиб қўйди ҳамда 
мусулмон истилочиларини Ҳиндистоннинг 
шимолий 
қисмини 
босиб 
олишини 
енгиллаштирди. Натижада Ҳиндистоннинг 
шимолига жуда кўп мусулмонлар – 
хуросонликлар, турк ва афғонлар бориб 
ўрнашди. Шимолий-Шарқий Ҳиндистон 
(ҳозирги Покистон) аҳолисининг бир қисми 
ислом динини қабул қилиб, бора-бора 
истилочилар билан аралашиб кетди.
XII аср охирларида Ҳиндистонга Фазна 
истилочилари ҳал қилувчи ҳужум қилди. 1175 йилда Фазна ҳокими 
Муҳаммад Гурий Панжобга бостириб кириб, уни эгаллагач, шарққа қараб 
силжишни давом эттирди. 90-йилларда у Жамна билан Ганг дарёлари 
ўртасидаги бутун ерларни, сўнгра эса Бенгалияни босиб олди, Гурий 
вафотидан (1206 йилдан) кейин унинг ноиби Қутбиддин Ойбек Фазнадан 
ажралиб 
чиқиб, 
Ҳиндистоннинг 
шимолида 
(ҳозирги 
Ҳиндистон 
Республикасининг пойтахти Деҳлини марказ қилиб) мустақил давлат тузди. 
Шу тариқа, 1206 йилда мустақил бўлиб олган Деҳли султонлиги XIII ва XIV 
аср давомида анча катта давлат сифатида яшади
33
. Лекин тез орада Деҳли 
султонлиги таркибига кирган кўпчилик вилоятлар XIV асрнинг иккинчи 
ярмида мустақил давлатга айланиб олди. XIV асрда Ҳиндистон тамомила 
тарқоқ феодал давлат эди. Жуда кўп 
мусулмон ва ҳинд феодал давлатлари бир-
бирлари билан узлуксиз кураш олиб 
борардилар.
Марказий ҳокимиятнинг заифлиги 
Ҳиндистонни янги чет эл ҳужумларига 
қаршилик кўрсата олмайдиган қилиб 
қўйди. XIV асрнинг охирида Деҳли 
султонлиги 
Амир 
Tемур 
қўшинлари 
томонидан қашқатқич зарбага учради. XVI 
асрда Ҳиндистонда европаликлар пайдо 
бўлди. Португаллар европаликлар ичида 
Ҳиндистонни мустамлакачилик эксплуа-
тациясига биринчи бўлиб дучор қилдилар. 
Кейинчалик, XVI аср охири XVII аср бошларида уларга голландлар ва 
32
The Early History of India by Vincent A. Smith P. 339-340 
33
The Princeton Encyclopedia of Islamic Political Thought:P. 340