100 йиллигига бағишланади Муминов Н. Г

25.8
. Меҳнат ресурслари ва меҳнат унумдорлиги моҳияти 
Ҳозирги замон шароитларида меҳнатни ташкил этиш ва унинг 
унумдорлигини оширишга алоҳида эътибор ажратмоқ зарур, чунки 
улар иқтисодий ўсиш ва тараққиѐтнинг ягона манбаи деб ҳисобланади. 
Бироқ кейинги йилларда саноат-ишлаб чиқариш салоҳияти, жумладан 
иш ўринларининг компенсациялашмаган ҳолда йўқолиш жараѐни 
кескин кучайди. 1991 йилдан бошлаб қатор тармоқларда ишлаб 
чиқариш қувватларининг йўқолиши янгиларини ишга тушириш сонидан 
ошиб кетди, янги иш ўринларини яратиш янада қисқармоқда. Бундан 
ташқари қурилишда биринчи навбатда саноат қурилишининг 

---

392 
камайиши эвазига айниқса жисмоний иш ўринлари сони жадал 
қисқармоқда, яъни мантиқ жуда оддий: маҳсулотлар сотилишининг 
чегараланиши машғуллик сони камашийига олиб келади, бунинг 
оқибатида эса жисмоний иш ўринлари уларнинг зарур бўлмай 
қолганлиги туфайли қисқаради. 
Шуни таъкидлаш жоизки, юзага келган иқтисодий вазиятда меҳнат 
самарадорлигини ўстириш муаммоси энг мураккаб масалалардан 
бири бўлиб қолаверади, лекин уни ечиш билан ижтимоий 
йўналтирилган бозор иқтисодиѐтини қуришга муваффақиятли эришиш 
мумкин. Муаммони ечишнинг мумкин бўлган механизми шундан 
иборатки, бунда миллий ишлаб чиқаришни ривожлантиришга 
йўналтирилган молия-кредит ва экспорт-импорт сиѐсатини олиб 
бориш, жамғарма ва инвестициялашга бўлган реал манфаатларнинг 
ҳаракатланиши учун шарт-шароитлар яратиш, имкониятлар ва ишлаб 
чиқариш самарадорлигини ҳисобга олган ҳолда мулкни давлат 
тасарруфидан чиқаришни амалга ошириш, мамлакатда тўпланган 
интеллектуал ва меҳнат салоҳиятига оқилона ѐндашиш зарур бўлади. 
Юзага келган вазият корхона ишчи-ходимлари сингари давлат 
органлари томонидан ҳам меҳнат унумдорлигини оширишга 
йўналтирилган кардинал чора-тадбирларни амалга оширишни талаб 
этади. Шу сабабли меҳнат унумдорлиги, унинг ўсиши ҳамма 
тармоқлар ва айниқса қурилиш учун жуда долзарбдир. 
Меҳнат унумдорлигининг алоҳида корхоналар ва бутун жамият 
ривожланиши учун муҳим аҳамият касб этиши меҳнат унумдорлиги 
даражасини кўтариш ва унинг ўсишига ѐрдам берадиган резервларни 
юзага келтиришга таъсир кўрсатадиган асосий омилларни ўрганиш 
нақадар зарур эканлигидан дарак беради. 
Меҳнат унумдорлиги – 
бу ишлаб чиқариш жараѐнида 
сафрфланган меҳнат самарадорлигини белгиловчи кўрсаткичдир. 
Меҳнат унумдорлигига умумий тушунча бера туриб, айтиш мумкинки, 
меҳнат унумдорлиги маҳсулот миқдори билан аниқланади, яъни 
ишчилар томонидан вақт бирлигида яратиладиган истеъмол 
молларининг миқдори билан ўлчанади.