10-o`zb tarix qq indd

Qayta qurıwdıń ekinshi basqıshı
(1987—1989-jıllar) jámiyettiń barlıq 
tarmaqların kompleks tárizde reformalawdı kún tártibine qoydı. Atap 
aytqanda, 1987-jıl yanvar hám 1988-jıl iyunde bul wazıypalar jáne 
de konkretlestirildi hám onıń tiykarǵı maqseti sovet jámiyetin tolıq 
demokratiyalastırıwdan ibarat ekenligi atap ótildi.
Qayta qurıw áshkaralıq (járiyalılıq), 
demokratiya hám pikirler hár qıylılıǵınıń 
belgili maǵanada kúsheyiwine imkaniyat 
jarattı. Biraq mámlekette túpten demokra-
tiyalıq ózgerislerdi ámelge asırıw, baslanǵan 
reformalardı 
aqırına 
jetkeriw 
múmkin 
bolmadı. 
Ózbekistanda jámiyetlik-siyasiy kri-
zistiń keskinlesiwi.
Mine usınday sharayatta 
Ózbekistannıń sol waqıttaǵı basshısı Oray aldında óziniń ázzi hám 
kúshsiz ekenligin kórsetti. Respublika basshılıǵš Oraydan qashıw hám 
onı biykarlaw siyasatı ornına kóbirek oǵan jaqınlasıw hám bekkem 
birlesiw jolın tańladı.
Sol waqıtta Ózbekistan siyasiy basshılıǵš jámiyetlik-ruwxıylıq 
tarawda milliyliktiń hárbir kórinisi «internacionalizm» mánisine jat 
ekenligin dálillewge urındı. Bul nárse ózbek tili, islam dini, milliy 
úrp-ádet hám dástúrler, máresimler, Nawrız bayramına múnásibette 
anıq kórindi.
Qayta qurıw siyasatınıń joq bolıwı.
Mámlekette bolǵan qayta qurıw 
jámiyetiniń sociallšq hám siyasiy dúzilisinde bir qatar ózgerislerdi 
keltirip shıǵaradı. KPSStiń sovet jámiyetindegi basshılıq hám 
jetekshilik ornına zıyan etti, saylaw sistemasın ózgerttiriw haqqında 
nızam qabıllandı. 
Qayta qurıw negizinde siyasiy jaqtan qurı sózlikke aylanıp, tiykarǵı 
demokratiyalıq ózgerislerdi ámelge asırıw hám baslanǵan reformalardı 
aqırına shekem jetkeriw imkaniyatın bermey jeńiliske ushıradı. Bul 
jaǵdaydıń sebepleri tómendegishe edi:
Ferǵana. 1989-jıl jazı.

---

133
Birinshiden
, qayta qurıwdıń anıq hám izbe-iz, ilimiy jaqtan puqta 
islep shıǵılǵan baǵdarlaması joq edi. Demokratiya hám járiyalıq sıyaq-
lı uranlar haqqında kóp aytılsa da, ámelde partiya siyasiy basshılıǵı 
eski kózqaraslar tiykarında bolıp, basshılıqtıń demokratiyaǵa qarsı 
bolǵan hákimshilik-buyrıqpazlıq usıllarınan paydalanıw dawam eter 
edi.
Ekinshiden
, mámlekettegi partokratik basshılıq “nomenklatura”nı 
saqlap qalıwdan mápdar edi. Sebebi, mámleketti eskishe usıl menen 
basqarıw ańsat óter edi.
Úshinshiden
, qayta qurıwda milliy respublikalardıń suvereniteti 
haqqında aytılsa da Awqamdı jańalanǵan jaǵdayda saqlap qalıw kózde 
tutılǵan edi. Kreml awqamlas respublikalardıń SSSRdan ajıralıp, 
ǵárezsiz mámleket dúziwlerine qarsı jan-táni menen qattı turdı.
Tórtinshiden
, M.S.Gorbachev ideyası tiykarında qayta qurıwdı 
ámelge asırıw múmkin emes edi. Sebebi, socializm sheńberindegi 
múliklik qatnaslar, sociallıq tarawdaǵı siyasat, milliy hám diniy 
siyasat, jeke partiyalıq basshılıq hám burınǵı basqarıw usılı 
heshqashan demokratiya hám járiyalılıq penen kelise almaǵan.