10-o`zb tarix qq indd

T.X. Gdlyan
hám 
N.V. Ivanov
basshılıǵında 1983-jıl aprelde dúzilgen 
edi. Olar keyin ala Oraydan respublikaǵa kelgen «desantshılar»ǵa súyenip, 
Ózbekistanda náwbettegi repressiyanı ámelge asırdı.
Pikir!
30 hám 50-jıllar repressiyasın esleń! 80-jıllar repressiyası qaysı 
tárepleri menen aldınǵılardan ajıraladı.
«Paxta isi» boyınsha 
tergew
1983—1987-jılları Moskva, Leningrad (házirgi Sankt-Peterburg) 
hám RSFSRdıń basqa qalalarınan 1000 ǵa jaqın 
«desantshı» Ózbekistannıń partiya, sovet, hákim-
shilik-xojalıq organlarına joqarı basshı lawazım-
larına jiberilgen edi. Sol waqıtta «desantshılar» hám 
3000 nan artıq tergewshilerge jergilikli basshılar 
hám respublika huqıq-úgit-násiyat organlarınıń kóp-
legen xızmetkerleri úlken járdem bergen.
«Paxta isi» sud 
májilisinde
9—Ózbekistan tariyxı, 10-kl.

---

130
1985—1990-jılları Ózbekistanda «paxta isi» degen ósek boyın-
sha jámi 40 000 adam tergew etildi, olardıń kópshiligi tergew 
izolyatorlarında prokuror sankciyasısız otırdı, 5000 adam bolsa jalǵan 
ayıplar menen jınayıy juwapkerlikke tartıldı. Tergew procesinde insan 
huqıqları ayaq astı etilip, tutqınlarǵa fizikalıq hám ruwxıy qısım 
ótkerildi. Olardıń shańaraq aǵzaları hám aǵayin-tuwısqanları da 
qamaqqa alındı. Kadrlardı almastırıw siyasatı ayanıshlı tús aldı. 
Paxta isiniń ózbekler isine aylandırılıwı hám mazmunı.
Oraylıq 
baspasózde járiyalanǵan maqalalarda ózbek xalqı jaman atlı etilip, 
paxta isine ataylap siyasiy tús berildi hám ol «ózbekler isi»ne 
aylandırıldı. Bul siyasiy kompaniyanı Ózbekistannıń sol waqıttaǵı 
basshıları qollap-quwatladı.
Oraydan jiberilgen kommunistlik hámelparazlar Ózbekistannıń 
partiya hám hákimiyat sistemasında tiykarǵı orınlardı iyelep, 
ózbek xalqına qarsı repressiyanı háwij aldırdı. Repressiya eń dáslep 
Ózbekistannıń burınǵı basshısı, marhum Sharaf Rashidov esteligine 
qarsı kóterildi. «Sharaf Rashidovshılıq» degen jasalma sóz oylap 
tabılıp, onnan Sh.Rashidovtıń óliminen soń jaman atlı etiw hám 
húrmetin jerge urıwda paydalanıldı.
Qullası, sovet rejiminiń paxta isi aqıbetinde Ózbekistanda mıńlap 
adamlar nahaq túrde jazalandı. Xalıq xojalıǵı tarawlarında qosıp jazıw, 
paraxorlıq hám korrupciyaǵa baylanıslı jınayatlar SSSRdıń derlik 
barlıq aymaqlarında júz bergen bolsa da «tájiriybe maydanı» sıpatında 
Ózbekistan tańlandı hám de jınayıy iske baylanıslı adamlardan basqa 
kóplegen adamlar ayıpsız jazaǵa tartıldı. Kommunistlik ideologiyanıń 
repressiya qılıshı bunıń menen sheklenbesten paxta isin ózbekler 
isine aylandırıwǵa urındı. Repressiya siyasatın ámelge asırıwda Oray 
basshıları hám wákillerinen basqa Ózbekistannıń sol waqıttaǵı siyasiy 
basshılıǵı, xalqımız arasınan shıqqan hám de tergewshiler menen bige 
islesken hám olardıń ǵárezli islerine járdemlesken ayırım qorqaq hám 
satqınlar da aktivlik kórsetti. Bul — tariyxtıń ashshı haqıyqatı. 
Ózińizdi sınań!
T.X. Gdlyan hám N.V. Ivanov—bul ... Mixail Gorbachyov — bul ...
Inamjan Usmanxojaev — bul... 
Rafiq Nishanov — bul ...
!

---

131