10-мавзу. Талаб ва таклиф назарияси. Бозор мувозанати

МАВЗУ: ТАЛАБ ва ТАКЛИФ НАЗАРИЯСИ, БОЗОР МУВОЗАНАТИ

РЕЖА:

• Талаб тушунчаси ва унинг миқдорига таъсир қилувчи омиллар. Талаб қонуни.
• Таклиф тушунчаси ва унинг миқдорига таъсир қилувчи омиллар. Таклиф қонуни.
• Талаб ва таклиф нисбати ҳамда унинг ўзгариши. Бозор мувозанати.
• Иқтисодий ресурсларга талаб ва таклифнинг шаклланиш хусусиятлари.

 

1.Талаб тушунчаси ва унинг миқдорига таъсир қилувчи омиллар. Талаб қонуни.

Талаб — бу нархларнинг мавжуд даражасида сотиб олинадиган товар (хизмат)лар микдори
Талаб турлари:
Индивидуал (ёки якка) талаб — алоҳида шахc, оила ва бошқа субъектнинг товар (хизмат)-ларнинг муайян турига бўлган талаби.
•Бозор талаби —алоҳида истеъмолчиларнинг талаблари йиғиндиси.
Талаб даражасини белгилаб берувчи асосий омил нарх ҳисобланади. Бошқа шароитлар ўзгармай қолганда нархнинг ўзгариши (пасайиши ёки кўтарилиши) сотиб олинадиган товарлар микдорининг ўзгаришига (ортиши ёки камайиши) га олиб келади.

Талаб эгри чизиғи

Нарх даражаси ва сотиб олинадаган товарлар микдори ўртасидаги тескари ёки қарама-қарши боғлиқлик талаб қонуни дейилади.
Реал иқтисодий ҳаётда шундай холат хам юз бериши мумкин, яъни айрим товарларга нархлар ўсиши билан уларга бўлган талаб камаймасдан балки ортиб боради. Бу холат Гиффен самараси деб аталади (инглиз иқтисодчиси Роберт Гиффен номи билан).
Р.Гиффен камбағал оилалар картошка қимматлашишига қарамасдан уни истеъмол қилиш хажми ортиб боришини кузатиб, бу самарани изоҳлаб беради. Унинг сабаби оддий, нарх ўсганда камбағал оилалар гўшт сотиб олишдан умуман воз кечиб, кўп бўлмаган даромадларнинг барчасини картошка сотиб олишга сарфлайди

Талабга нархдан ташқари таъсир этувчи омиллар:

Талабга нархдан ташқари таъсир этувчи омиллар:
истеъмолчи пул даромадлари;
Даромаднинг ўзгариши билан талаб тўғри мутаносибликда ўзгарадиган товарлар олий тоифали товарлар дейилади ва аксинча
истеъмолчи диди;
ўрнини босувчи товарлар нархи;
бозордаги истеъмолчилар сони;
нарх ва даромадлар ўзгаришининг кутилиши;
истеъмолчидан олинадиган солиқлар даражаси