10-mavzu. Korxona rentabelligi, daromad va harajatlar

Asosiy vositalar rentabelligi. Asosiy vositalar rentabel-
ligi har bir so’mlik yoki ming so’mlik asosiy vosita hisobiga to’g’ri
keladigan foyda summasini harakterlaydi. Ushbu ko’rsatkich sof
foyda summasini asosiy vositalarning o’rtacha yillik qiymatiga
bo’lish asosida aniqlanadi.



R_av = Cof foyda*100% / Asosiy vositalarning o’rtacha yillik qiymati

1. 
   Aylanma aktivlar rentabelligi. Ushbu ko’rsatkich oborot ak-
   tivlarning har bir so’miga to’g’ri keladigan foyda, sof foyda sum-
   masini harakterlaydi. Oborot aktivlar rentabelligi olingan sof
   foyda summasini oborot aktivlarning o’rtacha yillik qiymatiga
   bo’lish asosida aniklanadi:
   

R_am= Cof foyda*100%/ aylanma aktivlar o’rtacha yillik qiymati

2. 
   Qarz mablag’lari rentabelligi. Ushbu ko’rsatkich korxona sof
   foydasini qarzga olingan mablag’lariga nisbati asosida aniqlanadi. Bu ko’rsatkich har bir so’mlik qarz mablag’iga to’g’ri keladigan foyda summasini ifodalaydi.
   

R_qm= Cof foyda*100% / Qarz mablag’lari jami

Aktivlar rentabelligi korxonada 1 so’m foyda olish uchun qancha mablag’ jalb qilish talab etilishini (bu mablag’lar manbaidan qat’i nazar) aks ettiradi. Ushbu ko’rsatkich korxona raqobatbardoshli-gining eng muhim ko’rsatkichlaridan biri hisoblanadi. Sotish rentabelligi sotilgan mahsulotning har bir so’mi qancha sof foyda keltirganini aks ettiradi.

Xususiy kapital rentabelligi korxona mulkdorlari, ya’ni egalari kiritgan kapitaldan foydalanish samaradorligini aniqlash va bu ko’rsatkichni xuddi shu mablag’larni boshqa qimmatbaho qog’ozlarga kiritganda olish mumkin bo’lgan foyda bilan taqqoslash imkonini beradi. Farb mamlakatlarida bu ko’rsatkich kompaniya aktsiyalarining kotirovkasiga sezilarli ravishda ta’sir ko’rsatadi.
Bitta aktsiya keltiruvchi foyda ko’rsatkichi korxonaning bozordagi faoliyatini tavsiflovchi muhim ko’rsatkichlardan biridir.
Shu tariqa, tavsiya qilinuvchi ko’rsatkichlar tahlil jarayonida korxonaning moliyaviy barqarorligini aniqlash, ishlab chiqarish samaradorligi va korxonaning bozordagi raqobatbardoshligini oshirishga oid chora-tadbirlar belgilashga ikoniyat yaratadi.