10-Mavzu. Konstruksion materiallar texnologiyasining mashinasozlikdagi axamiyati. Materiallarga ishlov berib turli detall va zagatovkalar tayyorlash. Metallarning umumiy ta’rifi

Ishlab chiqarishdagi materiallar.

• Muhandislik materiallarning ko‘pchiligi asosan uch guruhga bo‘linadi: metallar, keramika va polimerlar. Bularni kimyoviy, fizik, mexanik xossalari har xil; qaysilari ishlab chiqarishga ta’sir qiladi. Yuqoridagi materiallardan tashqari 4–guruh materiallari ham bor - kompozitsion materiallar.To‘rttala guruh materiallarini klassifikatsiyasi 1-rasm.da berilgan.

To‘rtta guruh materiallari klassifikatsiyasi. Keramika.

• Keramika metallik (yoki yarim metalik) va nometallik elementlarning birikmasi. Keramika ko‘pchilik ananaviy va zamonaviy ananaviy va zamonaviy materiallarni o‘z ichiga oladi. Ananaviy keramika ming yillar davomida ishlatilgan; o‘z ichiga loyni olgan: g‘isht va cherepitsa va keramik buyumlar yasalgan. Hozirgi zamon keramikasi o‘z ichiga oldingi materiallar-alyuminiy oksidi xossalari zamonaviy usullari bilan kuchaytiriladi. Yangi keramika o‘z ichiga volfrom karbidi, titan karbidi (keskich materiali sifatida ko‘p ishlatiladi), metallar nitridlari, titan va bor nitridlarini oladi.
• Ishlash maqsadida keramikani ikkiga ajratish mumkin: kristallik keramika kukunlardan har xillar bilan qizdirib, presslab olinadi. Shisha keramika eritib va qo‘yib olinadi, keyin ananaviy usulda puflab forma beriladi.

Polimerlar.

• Polimerlar qoida bo‘yicha, uglerod va bir yoki ko‘proq boshqa elementlardan tashkil topgan. Uch kategoriyaga bo‘linadi:
• 1-termoplastik polimerlar;
• 2-termoplastik polimerlar;
• 3-yelastomerlar.
• Termoplastlarni bir necha marta qizdirib sovitish mumkin, xossasi va moleqo‘lyar strukturasi o‘zgarmaydi. Bular polietilen, plastrol, neylon. Makromoleqo‘lalari chizig‘iy yoki shaxobchali strukturaga ega. Termoreaktiv polimerlar qizdirganda eriydi, sovitilgach qotadi. Qayta qizdirilganda qayta erimaydi. Kimyoviy reaksiya bilan qotadi. Fazoviy-to‘qilgan strukturaga ega. Bular fenollar, amino-smolalar, epoksidli smolalar. Elostomerlar yuqori elastik xususiyatig‘a ega. O‘z ichiga tabiiy kauchukni, neopirilinni, silikon va poliuretanni oladi.