10-мавзу. ҚИшлоқ ХЎжалигида таваккалчиликни бошқариш режа

10-МАВЗУ. ҚИШЛОҚ ХЎЖАЛИГИДА ТАВАККАЛЧИЛИКНИ БОШҚАРИШ


Режа:
1. Таваккалчилик ва хавф турлари.
2. Суғурта билан боғлиқ бўлмаган хавф турлари ва уларнинг салбий оқибатларини камайтириш усуллари.
3. Хавфни камайтириш ва рентабелликни ошириш усуллари.
4. Таваккалчилик турлари.
5. Таваккалчилик самарадорлигига баҳо бериш усуллари.

Ўзбек тилининг изоҳли луғатида “таваккал” тушунчаси: узоқ мулоҳаза қилиб ўтирмай, нима бўлса бўлар, “ё остидан, ё устидан” зайлида қилинган ҳаракат маъносида талқин қилинади. Таваккалчи тушунчаси эса таваккалига, таваккал билан иш қилувчи маъносини беради.

Америкалик ишбилармонларга хос бўлган таваккалчиликни Америка иқтисодиётига “чапани” муҳожирлар олиб келганлар ва сингдирганлар. Улар ўтроқ ва эҳтиёткор ерли аҳолини ўз ишбилармонлик фаолиятида таваккалчилик ҳам қилиб туришга мажбур этишган.
Америкача таърифга кўра, таваккалчилик - бу бирор иш билан шуғулланиш оқибатида зарар кўриб қолишдан қутулиб қолиш имконияти. Албатта, баъзи хавфларни суғурта компаниялари билан шартнома тузиш орқали олдини олиш мумкин. Бироқ хавфнинг асосий оғирлиги, яъни:

• 
  менежернинг хатоси;
  
• 
  нарх ўзгариши;
  
• 
  талабнинг сусайиши;
  
• 
  нотўғри танланган лойиҳа;
  
• 
  ишчиларнинг норозиликлари ва бошқалар ишбилармоннинг елкасига тушади.
  

Аммо умуман, хориж тажрибаси ишбилармонлик таваккалчиликсиз мумкин эмаслигидан гувоҳлик беради.
Ишбилармон ўн минг ёки миллионларни ҳали чиқармаган маҳсулотининг бозори юришиши кафолатига эга бўлмасдан, улар устида тадқиқотлар олиб боришга, ишлаб чиқаришни кенгайтириш ва янгиларини қуришга таваккал қилиб сарфлайди. Унинг ҳар бир ҳаракатида омадсизлик хавфи яширинган.
Хавфлилик омили маблағ ва қувватларни тежашнинг кучли рағбатлантирувчиси ҳисобланади. У:
• корхона (фирма)нинг лойиҳалар рентабеллигини минг бора таҳлил этишга;
• харажатлар бўйича ҳисоб-китобни пухта билишга;
• қувватларни сотиб олиш ва кадрларни ёллашга ўта жиддий ёндошишга мажбур этади.
Шундай қилиб, таваккалчилик ҳар қандай ишлаб чиқарувчи ёки ҳар қандай банк фаолиятининг вазиятга боғлиқ бўлган томони бўлиб, шу фаолиятнинг охири нима билан тугаши ноаниқлигини ва омад юришмаса, оқибатда зарар кўриши мумкинлигини акс эттиради.
Таваккалчилик фойдадан маҳрум бўлиш ва бошқа сабабаларга кўра зарар кўриш сингари ёмон оқибатлар рўй бериш эҳтимоли билан ифодаланади. Шу маънода: