10-мавзу: инвецтициялар таркиби ва улардан самарали фойдаланиш ҳолати таҳлили

10.2. Иқтисодий ўсиш турлари, уларнинг прогнозлаштиришда ишлатилиши.
Иқтисодий ўсиш юз бериши учун бозор талабига мувофиқ товар ва хизматларни яратиш керак бўлади. Биз биламизки, иқтисодий ўсиш ЯИМ кўпайишини англатади. ЯИМ эса товар ва хизматларнинг бозордаги қиймати, агар улар сотилмаса бозор қиймати юзага келмайди. Шу сабабли бозорбоп товар ва хизматларни яратиш иқтисодий ўсишни таҳминлайди. Ресурслар камѐб бўлганидан , улардан самарали фойдаланиш иқтисодий ўсишнинг асосий шартига айланади.
Иқтисодий ўсишнинг ўсиш сурҳатига(динамикасига) қараб миллий иқтисодиѐтнинг даражаси ҳамда ресурсларнинг чегараланганлик муаммолари таҳлил этилади.
Иқтисодий адабиѐтларда бу тушунчага алоҳида талқин берилмаган.
Баҳзи иқтисодчилар(Макконнелл, Брю) иқтисодий ўсишни 2 хил усул билан хисоблаш мумкин, деб ҳисоблайди, яҳни:

1. 
   Ялпи миллий махсулотнинг умумий ўсишини ҳисоблаш орқали (ѐки соф миллий маҳсулотни);
   
2. 
   Юқорида ҳисобланган кўрсаткичларни аҳоли жон бошига тақсимлаш орқали хисоблайди.
   

Иқтисодий ўсишни 3 хил кўриниши фарқланади: экстенсив, интенсив ва аралаш(хақиқий).

11.1-Расм. Ўзбекистонда ЯИМ ва бандлик тузилмасидаги ўзгаришлар¹

Макродаражада ЯИМ нинг ўсиш сурҳати, аҳоли жон бошига ЯИМ тақсимотининг йиллик ўсиш сурҳати, ЯИМ йиллик ўсишини келтириш мумкин.

• 
  ЯИМнинг йиллик усиш сурьати =(ЯИМ2 - ЯИМ1)*100;
  

• 
  ЯИМ аҳоли жон бошига тақсимотининг йиллик ўсиш сурьати=
  

ЯИМнинг йиллик қўшимча ўсиш сурьати / Аҳоли сони;

• 
  ЯИМнинг йиллик усиши = (ЯИМ2/ЯИМ1)*100;
  

Юқоридагилардан қайси кўрсаткич зарурлиги тўгрисида фикрлар юради. Мумкин бўлган вариантлар:

1. 
   юқори ўсиш сурҳати;
   
2. 
   нол ҳолидаги ўсиш;
   
3. 
   манфий ўсиш сурҳати;
   
4. 
   оптимал ўсиш сурҳати.