10-мавзу: инвецтициялар таркиби ва улардан самарали фойдаланиш ҳолати таҳлили

10-мавзу: ИНВЕЦТИЦИЯЛАР ТАРКИБИ ВА УЛАРДАН САМАРАЛИ ФОЙДАЛАНИШ ҲОЛАТИ ТАҲЛИЛИ

Режа:

1. 
   Иқтисодий ўсиш тушунчаси.
   
2. 
   Иқтисодий ўсиш турлари, уларнинг прогнозлаштиришда ишлатилиши.
   
3. 
   Иқтисодий ўсишни прогнозлаштиришда ишлаб чиқариш функцияси.
   
4. 
   Экстрополяция усули, корреляцион анализ усули.
   

5. Макроиқтисодий ўсишни прогнозлаштириш.
10.1. Иқтисодий ўсиш тушунчаси.
Иқтисодий ўсиш тушунчасининг моҳияти ишлаб чиқариш ҳажмининг кенгайиши, маҳсулот ишлаб чикариш ҳажмининг ўсиши ва миллий даромаднинг кўпайиши билан ифодаланади. Бозор иқтисодиѐти шароитида иқтисодий ўсиш ишлаб чиқаришнинг ривожланиши ва функционаллаштириш қонуниятидир. Шу билан бир қаторда бозор иқтисосодиѐтида, жамият талабини тўла тўкис кондира оладиган ва ишлаб чиқариш кучлари юқори даражада ривожланган, билимлар асосида иқтисодиѐтни бошқариш натижасида иқтисодий ўсишга эришиш талаб қилинади. Иқтисодиѐтни таҳлил қилиш ва прогнозлаш назарий ва амалий жиҳатдан 2 хил бўлади: моддий, омилли ва нархли; миллий даромадни истеҳмолга ва жамғаришга тақсимланиш нуқтаи назардан. Ишлаб чиқаришни бундай ташкил этилиши иқтисодий ўсишга олиб келади, у мамлакат иқтисодиѐти даражасида миллий даромадлар кўринишида ѐки якуний ялпи маҳсулот кўринишида кўриб чиқиш қулай бўлиб ҳисобланади. Иқтисодий даражалариниг умумий сифатидан келиб чиқиб иқтисодий ўсиш кўрсатгичлари қуйидагиларга бўлинади:

• 
  у кўрсатгичларни ўзаро боғлиқлигини ва ижтимоий-иқтисодий ўсишни
  

кўрсатиб беради;

• 
  корхоналар фаолияти ва тармоқларнинг обҳектив ва субектив фарқини кўрсатиб, уларни бутун хўжалик механизмини бир қисми сифатида кўриб чиқади.
  

Маҳсулот ишлаб чиқариш ҳажмини бир маромда ўсиши ишчи кучи ва ишлаб чиқариш жиҳозларига турлича таҳсир кўрсатиши мумкин, чунки улар ўзаро ўрин босувчи омиллар бўлиб ҳисобланади. Лекин ҳар бир омилнинг талаб қилинадигин меҳѐрлари мавжудки, ушбу меҳѐр бажарилмаганда нафақат иқтисодий ўсиш бўлмаслиги, балки умуман ишлаб чиқариш жараѐнини тўхташига олиб келиши мумкин. Ушбу боғлиқлик даражасидан ва якуний маҳсулот ҳажмининг ўсиш кўрсатгичи орқали, ишлаб чиқаришни кенгайиши ва иқтисодий ўсишнинг тури аниқланади. Иқтисодий ўсишда реал миллий даромад ошиш сурҳатлари аҳоли ўсиши сурҳатларини оширадиган миллий иқтисодиѐт ривожланиши назарда тутилади. Бу ўсиш муаммоларини ташқи кузатувчи нуқтаи назаридан эмас, мамлакат аҳолиси позициясидан туриб кўриб чиқишни тақозо этади. Иқтисодий ўсишни ишлаб чиқариш реал ҳажмининг ошиш сурҳатлари нуқтаи назаридан қараб чиқишда одатда (аниқ ва ноаниқ шаклда) иқтисодиѐтда чуқур тузилмавий ва институционал ўзгаришлари юз бермаслиги таҳмин қилинади. Ишлаб чиқариш тузилмаси ва институционал муҳит мураккаб ва ўзгармас ҳисобланади. Бундай ривожланиш ҳарактери ташқи муҳит билан ўзаро таҳсирда балансланган ва яхлитлик хусусиятига эга бўлган иқтисодий тизим учун ўзига хос.