10-мавзу: Глобал коррупция ижтимоий маданий инқироз оқибати Мавзу режаси

7. Суд тизимидаги коррупсия. Мамлакатда мавжуд бўлган коррупсия шаклларининг биринчисини судялар бошчилигидаги суд тизимидаги коррупсия ташкил қилади.
7.1. Қонунчиликдаги "вилкалар". Кўпгина нормалар судяга айбнинг даражаси, ҳуқуқбузарликнинг оғирлиги ва бошқа ҳолатларни ҳисобга олиш учун енгил ва оғир жазо турларидан бирини танлашга имкон бэради. Бундай ҳолда судя ҳуқуқбузарликни содир этган фуқарога таъсир ўтказиш воситасига эга. Жазонинг юқори ва пастки чэгаралари ўртасидаги фарқ қанчалик катта бўлса, фуқаро шунчалик кўп пора бэришга тайёр бўлади.
7.2. Муқобил маъмурий жазо. Муқобил маъмурий жазо қўлланилишига оид қонун қоидалар мавжуд, масалан, жарима ёки ҳибсга олиш. Улар кўпгина "вилкалар" меъёрларидан нафақат кенг қамровли жазолар (ва, дэмак, ҳуқуқбузарга пора бэриш учун кучли туртки) билан, балки адолатни суд, ҳокимият эмас, балки ижро этувчи ҳокимият вакиллари амалга ошириши билан ажралиб туради. Кўпгина ҳуқуқшунослар ушбу турдаги санксияларни қўллаш фақат жиноий суд ишларини юритишда асосланади, дэб ҳисоблашади, аммо маъмурий жараёнда унчалик катта асосга эга эмас. Биринчидан, суд суд жараёнининг очиқлиги (ошкоралик), қарама-қаршилик, оғзаки ва долзарблик принсипларига асосланади. Маъмурий суд ишларида фуқаро кўп ҳолларда ҳокимият вакили билан ёлғиз қолади. Иккинчидан, маъмурий ҳуқуқбузарлик учун энг юқори жазо ҳам жиноятчи учун жиноят қонунчилигидаги каби оғир эмас, уни фарқлаш мантиқан тўғри келади
7.3. Ҳуқуқбузарликнинг таркибини қайта малакалаш. Қонундаги "Вилкалар" нинг яна бир тури - бу ҳуқуқбузарликнинг турли кодларда такрорланиши. Бу содир этилган ҳуқуқбузарликни енгилроқ тоифага (масалан, жиноятчиликдан маъмурий ёки фуқаролик даражасига) ёки аксинча, оғирроқ тоифага қайта малакалаш имкониятларини очиб бэради. Қонунчилик ҳужжатлари аниқ бўлмаганлиги сабабли жиноятлар ва бошқа ҳуқуқбузарликларни фарқлаш қийин кечади ва бундай ҳолатларда судялар (ёки мансабдор шахслар) ўз ихтиёри билан қарор қабул қилишади, бу эса пора олиш ва товламачилик учун имкониятлар эшигини очиб бэради.