10-mavzu. Chigitli paxtaning namligi va ifloslik darajasini aniqlash asosida quritish va tozalash sexlariga jo‘natish tartibi reja

18-rasm. 6A-12M markali shnekli tozalagich sxemasi5-chizma. ChX-3M-2 markali kolosnik arrali tozalagich sxemasi
Separator va tosh tutgichlar. Paxta tolasi va chigit sifatini yaxshilash hamda ularga aralashgan iflos jismlarni kamaytirish tozalash mashinalarini va jinlarni normal ishlatishga bevosita bog‘liqdir. Jinlarning to‘xtovsiz va samarali ishlashi uchun chigitli paxtadagi og‘ir jismlarni oldindan ajratib olish lozim. Chigitli paxtaga aralashgan og‘ir jismlar (tosh, kesak, latta parchalari va h.k) texnologik mashinalarning ish organlariga, ayniqsa jin, linterlarning arrali barabanlari tishlariga zarar yetkazib, mahsulot sifatini va mashinalarning ish unumini pasaytiradi. Yot jismlar texnologik mashinalarga zarar yetkazish bilan birga ish vaqtida yong‘in chiqarish havfini ham tug‘diradi. Shuning uchun texnologik protsess sxemasiga og‘ir jismlarni tutib oladigan moslamalarni qo‘shib qo‘yish shartdir. Og‘ir jismlarni tutib oluvchi moslamalar texnologik protsesslardagi o‘rniga qarab ikki guruxga bo‘linadi: pnevmotransport trubasiga separatordan oldin liniyaga o‘rnatiladigan moslamalar va separatordan keyin liniyadan tashqarida o‘rnatiladigan moslamalar guruhi.
Chigitli paxtani iflosliklardan tozalash samaradorligi mashina ish organlarining chigitli paxtaga ta’sir etish usuliga: to‘rli sirt yoki kolosnik ustida chigitli paxtani silkitish, tozalash vaqtida havo oqimining aralashishi, qoziqchalar yoki plankalarning chigitli paxtaga dinamik ta’siri, arrali barabanlarning chigitli paxta bo‘lakchalarini qanday titkilab, tarashiga bog‘liq. Tozalash mashinalari ish organlarining chigitli paxtaga ta’siri o‘z navbatida bir qator sabablarga: tozalash mashinasining ish unumiga, ish qismlarining aylanish tezligiga, ish qismlari orasidagi texnologik zazorlariga, ularning konstruktsiyasiga, chigitli paxtaning nechanchi marotaba tozalanishiga va hokazolariga bog‘liq bo‘ladi.
Paxta tozalash zavodlaridagi ikki batareyali tozalash tsexi har batareyasida oltita arrali barabanli tozalagich (ChX-3M-2)dan, ikkita shnekli tozalagich (6A-12M), bitta separator (SS-15M), bitta elevator (EX-15M) dan ibrat bo‘ladi.
Tozalashga mansub chigitli paxta pnevmotransport yordamida separatorga uzatiladi, shunda u UTM-15 tosh tutgichdan o‘tadi va yirik aralashmalardan tozalanish uchun arrali barabanli tozalagichlarning taqsimlovchi shnekiga uzatiladi. Undan chiqqan paxta yig‘uvchi shnekda to‘planib qiya shnek orqali mayda iflosliklardan tozalanish uchun shnekli tozalagichlarga uzatiladi. Paxtada yirik aralashmalar bo‘lmasa uni arrali barabanli tozalagichlardan o‘tkazilmasa ham bo‘ladi.
Ishlab chiqarishda mayda aralashmalardan tozalovchi 6A-12M1, OXB-10M, SCh va yirik aralashmalardan tozalovchi mashinalar – ChX-3M1, «Mehnat» va RX-1 rusumli mexanizmlar keng qo‘llaniladi. Chigitli paxtani tozalovchi mashinalar 1-2–sortli paxtaning iflosligini 0,6-0,7% gacha, 3 va 4 sortli paxtalarni esa 1,0-1,5% gacha kamaytirishi kerak bo‘ladi.
Nazorat savollari.

1. 
   Qanday paxtalar quritish-tozalash tsexi yoniga joylashtiriladi?
   
2. 
   Paxta namligini aniqlash uchun qancha namuna olinadi?
   
3. 
   V-sort paxtaning iflosligi qancha bo‘ladi?
   
4. 
   Chigitli paxtaning qaysi qismida namlik ko‘p bo‘ladi?