10-ma’ruza. Yorug‘lik interferensiyasi. Yorug‘lik dispersiyasi. TABIIY VA QUTBLANGAN Yorug‘lik

Bryuster qonuni. 
Qutblanmagan nurdan qutblangan nurni xosil qilishning boshqa yo‘li bu 
aks ta’siridir. YOrug‘lik nuri metallmas yuzaga perpendikulyar yo‘nalishdan tashqari istalgan 
burchak ostida kelib urilganda, qaytgan nur ko‘pincha yuzaga parallel tekislikda qutblanadi, 
10.20- rasm. Boshqa suz bilan aytganda, yuzaga perpendikulyar tekislikda qutblanish 
komponenti yuboriladi yoki yutiladi. Siz buni quyosh nuridan saqlaydigan polaroid 
ko‘zoynaklari orqali tekis daryoga yoki yo‘l yuzasiga ko‘zoynaklarni aylantirgan xolda sinab 
ko‘rishingiz mumkin. Ko‘p tashqi yuzalar gorizontal bo‘lganligi sababli, quyosh nuridan 
saqlaydigan polaroid ko‘zoynaklar o‘qlari qaytgan nurlarning gorizontal komponentini yo‘qotish 
maqsadida vertikal ko‘rinishida qilinadi, va shu bilan yarqirashni kamaytiradi. 
10.20- rasm. Metallmas yuzadan qaytgan nur, 
masalan daryoning suvining sokin satxi, 
yuzaga parallel xolda qisman qutblanadi.
 
 

---

10.21- rasm. Ko‘lning foto rasmlari, (a) Barcha nurlarning kamera linzalari orqali utishi, va 
(b) polarizatorning ishlatilishi. Polarizator suv yuzasidan qaytayotgan nurni (qutblangan) 
ko‘p qismini yutish uchun qo‘llaniladi, ko‘lning tagidagi xira nurlarni va baliqlar bo‘lsa 
baliqlarni yaxshiroq ko‘rishga ruxsat beradi.
 
Baliq oviga boradigan odamlar ko‘l yuzasidan aks etadigan yarqiroq nurlarni yo‘qotish 
maqsadida Polaroid ko‘zoynaklarini taqib olishadi va shuning uchun xam suv tubini tiniqroq 
ko‘rishadi (10.21- rasm).
Qaytgan nurning qutblanish qiymati burchakka bog‘liq bo‘ladi, normal tushishdagi yo‘q
qutblanishdan tortib 
qutblanish burchagi 
p
deb ataladigan burchakda 100% qutblanishgacha 
o‘zgaradi. Ushbu burchak chegaraning ikkala tomonidagi ikki materialning sinish indeksiga 
bog‘liq:
tan
𝜃𝜃
𝑝𝑝
=
𝑛𝑛
2
𝑛𝑛
1
(10.16)