Buning qanday yuz berishini tushunish uchun,yassi to‘lqinlarni monoxromatik, ya’ni “bitta
rangli” deb ataluvchiyakka to‘lqin uzunligidan tashkil topgan deb hisoblab, 10.3- Rasmda
ko‘rsatilgandek ikkita tirqishga tushishini qaraymiz. Diffraksiya tufayli, ikki kichik tirqishdan
o‘tayotgan to‘lqinlar ko‘rsatilgandek sochilib ketadi. Bu narsa ikki toshni ko‘lga otganda hosil
bo‘ladigan interferension manzaraga yoki ikki ovozli karnaylardan chiqqan tovushlarning
interferensiyasiga ekvivalent bo‘ladi.
Interferension manzara qanday hosil bo‘lishini yaqqol ko‘rish uchun biz 10.4- rasmdan
foydalanamiz.
𝜆𝜆 −
to‘lqin uzunligining to‘lqinlari orasidagi masofa d bo‘lgan S
1
va S
2
tirqishlarda ko‘rsatilgan. To‘lqinlar tirqishlardan o‘tgandan so‘ng barcha yo‘nalishlarga tarqalib
ketadi (10.3- rasm), lekin ular 10.4a, b, va s rasmlarda uch xil
α
burchaklarda taqsimlanadi. 10.4a
rasmda, to‘lqinlar devor o‘rtasiga tushganligini ko‘rish mumkin
(α=0).
Ikki tirqishdan chiqqan
to‘lqinlar bir xil masofa bosib o‘tadi, va quyidagi traektoriyada bo‘ladi: bir to‘lqinning o‘rkachi
boshqa to‘lqinning o‘rkachi bilan bir vaqtda bo‘ladi.
10.5-Rasm
SHu sababli 10.5a -rasmda ko‘rsatilgandek
ikki
to‘lqinning
amplitudalari
birlashib
kattaroq
amplituda
hosil
qiladi.
Bu
konstruktiv interferensiya bo‘lib, bu erda
yorqin chiziq devor markazida bo‘ladi. Ikki
nurlarning yo‘li bir to‘lqin uzunligiga
farqlanganda hamkonstruktiv interferensiya
hosil bo‘ladi(10.5b rasm), shuningdek bu erda
xam yorqin chiziq devorda bo‘ladi.
Biroq, agar bitta nur bir yarim (yoki 3/2
𝜆𝜆
, 5/2
𝜆𝜆
, va shu yo‘sinda) to‘lqin uzunligiga
qo‘shimcha masofa bosib o‘tsa, ikki to‘lqinlar devorga etganida ular aniq traektoriyadan
tashqarida bo‘ladi: bitta to‘lqin o‘rkachi boshqa bir to‘lqin do‘ngligi bilan bir vaqda etib keladi
va ular nol amplitudani hosil qilish uchun o‘zaro birlashadi (10.3b rasm). Bu destruktiv
interferensiya deyiladi va devor to‘q rangli bo‘ladi (10.4s rasm). SHunday qilib markaziy
devorda bir qanchayorqin va to‘q rangli chiziqlar bo‘ladi.
YOrqin chiziqlar qaerga tushganini aniqlash uchun, birinchi bo‘lib 10.4-rasm biroz
bo‘rttirilganiga e’tibor bering. Haqiqiy holda tirqishlar orasidagi masofa devordagi
l
masofa
bilan solishtirilganda juda kichik bo‘ladi. Har bir holat uchun har bir tirqishdagi nurlar
ahamiyatli ravishda parallel bo‘ladi, va 10.4d- rasmda ko‘rsatilgandek ular gorizontga nisbatan
hosil qilgan burchak
α
ga teng bo‘ladi. 10.4b va s rasmlarda o‘ng tomondagi bo‘yalgan
uchburchaklardan shuni ko‘rishimiz mumkinki, pastroqdagi nurning qo‘shimcha bosib o‘tgan
masofasi
d sin
α
ga teng (10.4d -rasmda aniqroq ko‘ringan). Konstruktiv interferensiya paydo
bo‘ladi va devorda yorqin chiziq ko‘rinadi,
traektoriya orasidagi farq, d
sinα
to‘lqin
uzunliklarining umumiy soniga teng bo‘lganda:
Do'stlaringiz bilan baham: