10 жаратылыстану-математика бағытындағы 10-сыныбына арналған оқулық 1-бөлім

Атомдағы электронның күйі деп — белгілі бір электронның энер-гиясы мен оның кеңістіктегі орны туралы ақпараттардың жиынтығын айтады.

Электрон — ядроның айналасында қозғалыста болатын бөлшек және нақты сыртқы шегарасы болмайтын толқынды бұлт ретінде бізге таныс. Электрондық бұлт жөнінде көрнекі мәліметті келесі ойша тәжірибе негізінде алуға болады. Біз түрлі уақыт аралығында сутек атомының электронын өте көп суретке түсіре аламыз деп есептейік. Бұл суреттерді бірінің үстіне бірін қойып, электрон бұлтының үш өлшемді көрінісін аламыз (9-сурет).

а ә


9-сурет. Электрондық бұлт — электронның бір сәттік “суреттерінің” жиынтығы:

• 
  — сыртқы көрінісі; ә — көлденең қимасының көрінісі
  

26

Электрондардың болу
ықтималдығы жоғары

Электрондардың болу

ықтималдығы төмен

Ядро


10-сурет. Электрондардың болу ықтималдығы

Бұл сурет электронның х, у, z үш өлшемді ядро кеңістігінде болу ықтималдығын сипаттайды.

Электронның болу ықтималдығы ең жоғары (≈90%), атомдық кеңістіктің белгілі бір бөлігі атомдық орбиталь деп аталады (10-сурет). Атомдағы кез келген электронның күйі төрт квант санымен сипатталады: негізгі (n), орбитальды (l), магнитті (m) және спинді (s).


Бас квант саны n электронның энергетикалық деңгейін және атомдық орбитальдың өлшемін анықтайды; ол бүтін мәндерге ие (n = 1,2,3...).

Энергетикалық деңгейлерді K, L, M, N, O, P, Q әріптерімен белгілейді. n-нің мәні бірдей болатын электрондар жиынтығы энергетикалық деңгей деп аталады. Ядроға ең жақын орналасқан бірінші энергетикалық деңгейдің (n = 1) электрондарының энергиясы ең төменгі мәнге ие. n-нің мәні артқан сайын, электрон энергиясы жоғарылайды.