1 Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги тошкент архитектура қурилиш институти

24
 
чўл, 3,2 млн. гектари адир ва 0,9 млн. гектари тоғ олди ва тоғ минтақасига 
тўғри келади. 
Биологик ресурслар. 
Ўсимлик, тупроқ ва ҳайвон ресурслари биологик 
маҳсулдорликни ташкил этади. Ўзбекистон чўл зонасининг ўсимликлар 
ресурслари турли хил бўлиб, у 1600 дан ортиқ турни ўз ичига олади. Чўл 
минтақасида қуйидаги ўсимлик биомлари учрайди: 
1. Қумли тошли чўллардаги псоммофилл дарахт, бута ўсимликлар. 
2. Тошли чўллардаги гипсофилл чала бута ўсимликлар. 
3. Гил тупроқли чўлларадаги эфимер ва эфимероидли ўт ўсимликлар. 
4. Тақирлардаги тупроқ лишайниклари ва кўк яшил сув ўтлари. Марказий 
Осиѐ чўл зонасидаги биомассасининг умумий заҳираси 50-60 
га/ц ташкил этади. Қора саксовулзорларда ѐғингарчилик кўп бўлган 
йиллари ҳар йили 10 га/ц гача биомасса ҳосил бўлади. 
Ем-хашак заҳиралари чўл зонаси биомларига қараб ўзгариб туради. 
Шимолий тоғ олди Қизилқум яйловлари ҳосилдорлиги бошқа яйловларга 
нисбатан юқори бўлади. 
Ҳозирги кунда ҳосилдорлиги пасайган, деградацияга учраган 
яйловларни изен, чогон, шувоқ, саксовул, терескен ва шу каби ўсимликларни 
экиш йўли билан уларнинг маҳсулдорлигини 2-3 баробарга ошириш мумкин. 
Ботаника институтининг маълумотларига қараганда биргина Навоий вилояти 
яйловларининг (яйловлар майдони 13 млн. гектар) умумий озиқа заҳираси 30 
млн. центнерни ташкил этади ѐки бу яйловларда 4 млн. тагача қўй боқиш 
имкони бор. Чўл минтақасида боқиладиган ҳайвонлардан ташқари яна 
Қизилқум, Устюрт ѐввойи қўйлари, жайронлар, сайғоқлар, йиртқич 
ҳайвонлардан бўрилар, шоғаллар, тулкилар, қорсаклар ҳам учрайди. Бироқ, 
бу ҳайвонларнинг кўпчилиги (жайронлар, сайғоқлар, Қизилқум, Устюрт 
ѐввойи қўйлари) сон жиҳатидан камайиб кетганлиги сабабли улар 
Ўзбекистоннинг “Қизил китоб”га киритилган. 
Ўзбекистон ҳудудида 2,776 минг гектар ўрмонлар мавжуд. Қумли 
чўлларда ўрмонлар ҳосил қилувчи ўсимликларга саксовул, қандим, черкез, 
юлғун ва шу каби қумда ўсувчи бўталар киради. Уларнинг умумий майдони 
26,553 минг гектар. Тоғ минтақада эса Зарафшон арчаси, писта, заранг 
ўрмон ҳосил қилишда асосий ўринни эгаллаб, бу ўрмонларнинг майдони 280,3 
минг гектарга тенг. 
Амударѐ, Сирдарѐ, Чирчиқ, Зарафшон ва Оҳангорон дарѐлари 
тўқайзорлари 30,9 минг гектарни эгаллайди. Бу ерларда толлар, юлғунлар, 
чакандалар, ѐввойи жийдалар ва шу кабилар ўсади. Водийларда асосан 
сунъий ўрмонлар ташкил қилинган.