1. yo’sintoifalar bo’limi ( oddiy marshantsiya, sfagnum mohi va kakku zig’iri)

Nilufarnamolar - Numphaeales qabilasi.
Bu qabila 3 ta oilani o'z ichiga oladi. Ular asosan akvarium o’simligi hisoblanadi. Bu qabilaning keng tarqalgan oilalaridan biri nilufardoshlar oilasidir.
Nilufardoshlar (Nymphaeaceae) oilasi
Bu oilaga 5 ta turkumga mansub 70 ta tur kiradi. O’zbekistonda oilaning bitta oq nilufar (Nymphaea Candida) nomli turi qo'llarda o'sadi. Gullari yakka-yakka, oq rangli. Kosachasi 4-(5) ta, gultojibarglari 12 va undan ko'p. Changchisi 20 va undan ko'p. Mevasi rezavorsimon, suv ostida yetiladi.
O'simlikning ildiz poyasida nimfain alkaloidli, oshlovchi moddalar, 20 foiz kraxmal, 5-6 foiz glyukoza, urug'ida 45-47 foiz kraxmal bo'ladi.
Guli qaynatmasi surgi sifatida, sariq kasalligida, uyqusizlikda, ildizi qaynatmasi (qandsiz) ichketishga qarshi, ildiz poyasi buyrak va siydik pufagi kasalligida ishlatiladi.
№ 7. AYIQTOVONDOSHLAR,
KO’KNORIGULDOSHLAR OILASI.

Reja:

1. 
   Ayiqtovonnamolarning umumiy tavsifi. Оila turkumlari, mоrfоlоgiyasi, gul tuzilishi, tarqalishi, ahamiyati.
   

2. 
   Ko’knornamolar tavsifi. Uning xilma-xilligi, tarqalishi, sistematikasi, ularning tavsifi, turkumlari.
   

AYIQTOVONNAMOLAR QABILASI (RANUNCULALES)
Asosan o’t o’simliklar, qisman daraxtsimon liana, buta yoki past bo’yli daraxtlardir.Barglari oddiy yoki murakkab, yonbargchasiz, navbatlashib, ba’zan qarama-qarshi joylashgan, oddiy yoki qisman murakkab.To’pguli poya ucida, barg qo’ltig’ida joylashgan, asosan aktinamorf. Mevasi-bargak, yong’oqcha, rezavor yoki danakli. 8ta oilasi bor.
Ayiqtovondoshlar (Ranunculaceae) oilasi, vakillari nihoyatda keng tarqalgan bo’lib, 66 turkumga va 2000 dan ortiq turga ega.O’zbekistonda 20 turkum va 100 dan ortiq turi mavjud. Barglar oddiy, gulli ikki jinsli, aktinomorf yoki zigomorf. Gul qo’rg’oni oddiy yoki murakkab. Kosachabarglari asosan beshta. Changchi va urug’chilari ko’psonda (apokarp). Mevasi ko’p urug’li, ko’sakcha, ba’zan yong’oqcha yoki rezovar.
Gul formulasi Ca_5(3-20) Co₂₊₂₀A ∞ G∞
U oilaning ko’pchiligi vakillari kuchli al’kaloidlarga (saponin) ega, shuning uchun ham mollar iste’mol qilinmaydi.


Vakillari: 1.Tillarang sug’uro’t – Adonis chrysocyanthus
2. Zaharli ayiqtovon – Ranunculus sceleratus
3. Sharq iloncho’pi – Clematis orientalis
4. Cho’ziq pufanak – Anemone protracta
5. Tiyanshan suvyig’ari – Aquilegia tianshanica
6. So’galli isparak – Delphinium barbatum
7. Parpi (Asonitum napellus) o’t o’simligi bo’lib, tuganaklari bilan gul shingillarida (guli siyoх rang-ko’k bo’lib, zigomorf) akanit nomli zaхarli al’koloid bo’ladi. Bu modda meditsinada katta ahamiyatga ega. Parpining tuganaksimon ildizidan tayyorlanadigan ekstrakti bilan tinkturasi nevrolgiya, rematizm va boshqa yurak хastaligi kasalliklarida ishlatiladi.
8. Shuningdek, sedana (Nige11a) turkumi vakillarining, gullari aktinomorf, barglarining cheti tekis yoki panjasimon kesilgan, bir yillik o’t o’simligi. Asosan O’rta Osiyo va Kavkazda o’sadi. Turkum to’rt turga ega bo’lib, N. sativa turi хushbo’y хidga ega. Madaniy хolda ekiladi.
Ko’pchilik vakillari farmotseftika sanoatida katta ahamiyatga ega (Adonis vernalis, Aconitum sp va boshqalar). B’zi vakillari ham shifobaхsh ham bo’yoqbob yoki yoqimli gul sifatida ko’plab ekiladi. Ayiqtovon turkumi vakillari dala va tog’ mintaqalarida nam joylarda begona o’t sifatida ham keng tarqalgan. Masalan, o’rmalovchi ayiqtavon zaхarli ayiqtovon, dala ayiqtavoni va boshqalar.