1. Yorug`likning tabiati. Yorug`lik to`lqinlarining monoxromatikligi va kogerentligi. Fotometrik kattaliklar

YORUG`LIK DISPERSIYASI

Yorug`lik dispersiyasi. Normal va anomal dispersiya. Moddaning absolyut sindirish ko`rsatkichini yorug`lik to`lqinining chastotasi (w) yoki uzunligiga (£) bog`liligi bilan yuzaga keluvchi hodisalarga yorug`lik dispersiyasi deb ataladi. Bu bog`lilik n=f(w) yoki n=f(λ) funksiyalar bilan ifodalanadi.

I. Nyuton 1672 yilda birinchi bo`lib yorug`lik dispersiyasini eksperemental tekshirdi. Тajribada prizma orqali o`tgan oq yorug`lik nuri to`lqin uzunligiga bog`liq ravishda qizildan binafshagacha rangdagi yorug`liklarga ajralgan, ya’ni nurlanish spektrini hosil qilgan. Biror chastota intervali  da sindirish ko`rsatkichi n ning o`zgarishini harakterlovchi n/ kattalik modda dispersiyasi o`lchovi deb ataladi. Chastota ortishi bilan moddaning sindirish ko`rsatkichi ortib borsa, ya’ni n/0, bo`lsa, normal dispersiya deyiladi. Agar chastota ortishi bilan moddaning sindirish ko`rsatkichi kamaysa, ya’ni n/0 bo`lsa, anomal dispersiya deyiladi.

Dispersiya hodisasini tushuntirish uchun yorug`likni elektromagnit to`lqin deb, modda tuzilishini esa elektron nazariya asosida tasavvur qilish yetarli. Elektromagnit to`lqinning elektronga ta’sir kuchi F=Fel+Fl=-qE+q[vB] (1)

Hisoblashlar Fl Fel dan 1000 marta kichik. Shuning uchun (1) dan

F=-qE=qE0cos  (2) E0-elektromagnit maydon kuchlanganligi E ni amplituda qiymati. -to`lqinni siklik chastotasi. Maksvell nazariyasiga asosan elektromagnit to`lqinning tarqalish tezligi

Muxitni sindirish ko`rsatkichi . Ko`pchilik hollarda =1 bo`lib n= . Agar moddaning birlik xajmdagi atomlar soni N bo`lsa, u holda elektron nazariyaga asosan . Bu formula as B1osida n ning qiymatlarini  ga bog`liligi shuni ko`rsatdiki muhitning sindirish ko`rsatgichi n to`lqin chastotasiga monand ravishda ortib boradi. Lekin to`lin chastotasi  muxit elektr zaryadlar hususiy tebranishlarning chastotalaridan biri 0 ga yainlashganda  ning qiymati keskin ortib ketadi.  ning qiymati 0 ga yuqori chastotalar tomonidan yainlashganda esa n ning qiymati keskin kamayib ketadi. Boshacha aytganda  ning 0 ga yain bo`lgan sohasida n=f() funksiya uzilishiga ega bo`ladi.

Buning sababi nazariy muloxazalarda tebranma harakatning so`nishni ya’ni elektromagnit to`lqinning bir qismini muxitda yutilishini hisobga olinmaganligidir.