1 Xonandalik san‘atining O‗zbekistonga kirib kelishi. Rus xonandalik maktabi va xonandalik san‘ati 4

TOVUSH NI PARDALASH (niqoblash) – kuylanadigan tovushga ayrim xiralashgan tembr, mayinlik, shu orqali teranlik baxsh etuvchi tushuncha. T.p.ning asosiy qoidalari: diapazon markazida tovushning mayinligi, o‗tkinchi notalar ijrosida ovozni ―dumaloq‖lash, tovushni o‗rtacha kuch b-n va nafasni tekis chiqarish T.p.da og‗iz bo‗shlig‗ining orqa tomonida hosil qilinadigan yengil
―esnash‖ holatidan foydalaniladi. Bunda hiqildoq kengayadi va erkin holatga keltiriladi, yumshoq tanglay bir oz ko‗tarilib, ―gumbaz‖ shaklini oladi, natijada ovoz erkin va jarangdor bo‗ladi. Akademik kuylashda faqat pardalangan
―niqobdor‖ tovushlardan foydalaniladi (ochiq tovush istisno tarzida, maxsus ijrochilik maqsadlarda qo‗llaniladi). Ammo tovushni haddan tashqari ―niqobdor‖ qilmaslik kerak, zero ovoz tembri jarangsiz, xira bo‗lib qolishi mumkin. T.p. me‘yorini pedagog, dirijyor o‗zining ichki eshitish qobiliyati va estetik didiga ko‗ra aniqlaydi.
TOVUSHNI UZISH (dirijyorlikda) – maxsus dirijyorlik ishorasi yordamida sadolash (bir ovoz, guruh, barcha ansambl)ni tugatish. T.u. aniqlik, birdan (bir vaqtda yuz berishligi), ijro etiladigan asar xususiyatiga mos kelishi kabi talablar qo‗yiladi. Odatda, auftakt harakati bilan bajariladi, shu orada uzish ―nuqta‖si juda muhim bo‗lib, u aniq, ravshan ko‗rinadigan bo‗lishi kerak. Uzish ishorasi xilma– xil, u ijro etilayotgan musiqa tabiati, dinamikasi, dirijyorning individualligiga va h.k.ga bog‗liq.
TON (yunon. tonos – kuchlanish, urg‗u, ta‘kidlash) – 1) Muayyan balandlikka ega tovush, ya‘ni musiqa tovushi. 2) Interval kattaligini belgilash o‗lchovi – butun ton. 3) Lad bosqichi. 4) Tovushning tembr sifati (mayin T., yorqin va h.k.).
5) Xorni kuylash oldidan ma‘lum tonallikka sozlash. 6) Xorning umumiy yaxshi
T.i ovozlar sifati qatori, b–n birga dirijyor olib boradigan vokal mashg‗ulotlari, eshitish qobiliyati va badiiy didi bilan bog‗liq bo‗lib, xilma–xil ovozli tembrlaridan - yagona tembr majmuidagi talqinga erishish mumkin.
FILIROVKA, filirovanie (fr.filerunson - tovushni cho‗zish) – tovush kuchini o‗zgartirish, Forte-Pianodan yoki aksincha cho‗zilayotgan tovush dinamikasini ravon o‗zgartirish mahorati. F. tarzida kuylash nafasni to‗g‗ri egallashga bog‗liq.

6. 
   malakasining mavjudligi tovush chiqarishning to‗g‗riligi va tabiiyligi ko‗rsatkichidir.