1 Xonandalik san‘atining O‗zbekistonga kirib kelishi. Rus xonandalik maktabi va xonandalik san‘ati 4

RYEZONATORLAR (lot. resono – aks-sado) – ovoz paylarida hosil bo‗ladigan zaif tovushlarga kuch, jarangdorlik, o‗ziga xos tembr beradigan ovoz apparati (to‗qimalari) majmui. R. yuqorigi (bosh) va pastki (ko‗krak) qismlardan iborat. Bo‗g‗izdan yuqorida joylashgan bo‗shliq – qattiq tanglay, tishlar, burun bo‗shlig‗i, peshona, yuz suyaklari – bosh R. Bo‗g‗izdan pastda joylashgan bo‗shliq – ko‗krak qafasida to‗plangan (traxeya, bronxlar) ko‗krak R.larni hosil qiladi. Bundan tashqari R. harakatchan (shaklini, hajmini o‗zgartiradigan, bo‗g‗iz va og‗iz bo‗shliqlari – boshqaruvga boy bergan) va harakatsiz (burun va
qo‗shimcha bo‗shliqlar, traxeya, bronxlar)larga bo‗linadi. Har bir xonanda R. faoliyatini tabiiy sezgilar b–n nazorat qilib, o‗zida tekshirib ko‗rishi mumkin. Bosh R.larni to‗g‗ri qo‗llaganda qansharga tegilgan chog‗da boshning R. qismi tebranishlari seziladi. Ko‗krak R.ni to‗g‗ri qo‗llaganda ko‗krak qismi tebranadi – buni qo‗lni ko‗krak qafasi ustiga qo‗yib sezish mumkin. R.dan foydalanishning to‗g‗riligini aniqlovchi eng to‗g‗ri mezon kuylash paytidagi xonandaning shaxsiy eshitish nazoratidir. Bosh R. asosan baland tovushlar uchun, ko‗krak R. esa pastki tovushlar uchun belgilanganligini bilish lozim.
REPERTUAR (lot.repertorium, fr.repertoir – ro‗yxat) – turli kontsertlarda ijro etiladigan yoki musiqiy ta‘lim jarayonida o‗rganiladigan asarlar majmui. Tug‗ri tanlangan R. – har bir ijrochi, ansambl, orkestr, xususan xor jamoasining muvaffaqiyatli faoliyatida o‗ta muhimdir. R. – badiiy jihatdan barkamol, xorning yo‗nalishiga mos, rang-barang va qiziqarli bo‗lishi, pedagogik jihatdan esa mantiqan o‗rinli tuzilishi kerak.
RITM (yunon. rhytmos – moslik, bir tekis oqim) – tovushlarning uzun- qisqaliklari va urg‗ularning almashib kelishiga asoslangan musiqiy tushuncha. Har bir musiqa asari o‗z R.iga ega bo‗ladi; R.ning o‗lchovi va idrok etish vositasi metrdir. R.kuy bilan bir qatorda musiqaning ifoda va shakllantiruvchi asosiy tamoyillaridan biridir. R.ning ta‘sirchanligi turli xil harakatlarga bog‗liq. R. va metr kuyning janr xususiyatlarini ham belgilashi mumkin, ular orasidagi musiqa tovushlarining vaqtinchalik shakllanishning qonuniyligini ko‗rsatuvchi o‗zaro chambarchas bog‗liqlik metroritm deb ataladi. Ijroning metroritmik tomoni dirijyor ishorasining aniqligiga bog‗liq. Bunda ishora va kuylash orasida to‗liq ritmik uyg‗unlik bo‗lishi shart.