|
1. Keramik ashyolarni ishlab chiqarish texnologiyasi: shakllash (formovka), quritish, kuydirish.
2. Filtrlash qurilmalarini tuzilishi.
3. Vodorodni elektroliz usuli bilan ishlab chiqarish. Konvertrlangan gazlarni uglerod dioksididan tozalash.
1.-Keramika va oʻtga chidamli materiallar kimyoviy texnologiyasi; -Shisha va sitallar (shishadan olinadigan mayda kristall strukturali zich va mustahkam materiallar) kimyoviy texnologiyasi; -Bogʻlovchi moddalar kimyoviy texnologiyasi. Keramika va shishalar asosida olingan material va buyumlar nihoyatda xilma xildir. Ular tashqi koʻrinishi boʻyicha monolit holda olinishi (yigʻma konstruksiya, gʻisht, chinni-sopol, shisha va sitall buyumlari), turli soha- texnika, qurilish va xoʻjalikda ishlatilishi, turli uslubda ishlov olgan boʻlishi va qolaversa turli-tuman kimyoviy tarkibga ega boʻlishi mumkin. Shunday boʻlishiga qaramay keramika va shisha mahsulotlarining deyarli asosiy belgilari, ayniqsa ishlatiladigan xomashyo turi, ishlab chiqarish usuli va texnologik parametrlari jihatidan bir-biriga oʻxshab ketadi. Bunday deyish, albatta, materiallarni kimyoviy tarkibi, ishlash vositalari va usullari bobida hech qanday oʻzgarish yoʻq, degan xulosani keltirib chiqarmaydi. Ammo farq koʻproq, ishlab chiqarilgan materiallarning kimyoviy-mineralogik tarkibi, minerallarning oʻzaro jipslashishi hamda ularga bogʻlik boʻlgan xossalarga kelib taqaladi. Olingan modda kimyoviy muhitga beqaror va barqaror, oʻtga nisbatan bardoshli yoki chidamsiz, xira va shaffof boʻlishi mumkin. Yangi keramika va yangi shisha mahsulotlarining koʻplab ishlab chiqarilishi, ularga jahon bozoridagi talabning kun sayin oshib borishi, ishlab chiqarishning xomashyo bazasini ham kengaytirish zaruriyatini tugʻdirdi. Kaolin, bentonit, dala shpati, qum, magnezit, oxaktosh, dolomit, soda, potash kabi an’anaviy moddalar oʻz mavqeini saqlab qolgan holda xomashyo bazasi koʻp sonli tabiiy va sun’iy birikmalar BeO, Y2O3, A1203, ZnO, SnO,MgO, TiO,, ZrO, Fe2O3, ZnS, BaS, CeS, BeS, CdS, SnO, SiC, TiC, Si3N4, ThO2, TiB2, ZrB2, ZnB2, B4C, BN, TiN, UO2, ThS, UC, WC, US, va hokazolar hisobiga oshdi. Keramika va shisha texnologiyasi tarkibiga kiruvchi xomashyolarni qidirib topish va ular asosida yangi texnologiyalar joriy etish va chiqarilayotgan mahsulotlar sifatini yaxshilash hozirgi kunning dolzarb muammolaridandir[1]. Keramik mahsulotlar, xususan sanitar-texnik buyumlar ishlab chiqarish texnologiyasi 2 qismdan iborat: 1) keramik mahsulotning tana qismini ishlab chiqarish; 2) keramik mahsulotning yuza qismini ishlab chiqarish. Keramik mahsulot tana qismiga gil tuproq, kaolin, dala shpati, kvars qumi ishlatiladi va quyidagi jadvalda keltirilgan.
2.Filtr (frans. fi ltre — kigiz), suz gʻich — 1) suyuqlik F.i — suyuklikni undagi qattiq zarralar yoki unga aralashmaydigan boshqa suyuqliklardan ajratish (tozalash) uchun moʻljallangan asbob, moslama yoki gʻovak jism. Suyuklik F.lari ish prinsipiga qarab, davriy va uzluksiz ishlaydigan turlarga boʻlinadi. Davriy ishlaydiganining hajmiy, listli, filtrpress, patronli xillari bor. Hajmiy F. oz miqdordagi suspenziyani ajratishda qoʻllaniladi. U vakuum yoki bosim ostida ishlaydi. L istli F. eritmalarni tindirish, qattiq fazasi hajmining 5%idan oshmagan suspenziyalarni ajratishda qoʻllaniladi. Filtrpresslardan, asosan, mayin dispers sistemalarni ajratishda, patronli F.dan suspenziyalarni tindirish yoki quyultirishda foydalaniladi. Patronli F. vakuumda (qarang Vakuumpress) yoki bosim ostida ishlaydi. Uning ichki panjarasiga filtrlovchi toʻsiqlar (patronlar) mahkamlangan. Choʻkindi siqilgan havo, pnevmogidravlik zarb yoki titrama (vibratsion) qurilmalar vositasida tozalab olinadi; gaz F.lari uzluksiz ishlaydigan apparatlardir. Tuzilishiga koʻra, yassi filtrlovchi sirtli va batareyali boʻladi. Yassi filtrlovchi sirtli F.da teshik panjaralar boʻlib, ularga filtrlash toʻsiqlari oʻrnatiladi. Unga qum, kvars va boshqa qavatqavat qilib solinadi yoki ikki panjara orasiga tolali materiallar (asbest tola, shisha tola, paxta va boshqalar) qoʻyiladi. Batareyali F. toʻqimalardan yeng shaklida yasaladi. 3) biologik F. — oqova suvlarni mikroblar taʼsirida parchalash jarayonlari yerdamida yoki organik moddalarni minerallash yoʻli bilan zararli moddalardan tozalash uchun moʻljallangan qurilma; 4) yoruglik F. i — baʼzi nurlarni tutib qolish uchun moʻljallangan moslama; mas, maʼlum yorugʻlik nurlarini tutib qoladigan rangli shisha, rentgen nurlarini tutib qoladigan metall plastinalar, issiklik nurlarini tutib qoladigan ekranlar yoki sovitish idishlari (issiklik F.i); 5) elektr F.i — bir xil chastotali toklarni oʻtkazish, boshqa chastotali toklarni kucheizlantirish uchun moʻljallangan qurilma. Oʻzinduksiya gʻaltaklari va kondensatorlardan iborat; 6) akustik F. —murakkab tovushdan muayyan chastotalar polosasini ajratib olish uchun moʻljallangan qurilma. Mac, reaktiv dvigatellar va ichki yonuv dvigatetarida ish bajarib boʻlgan gazlar xosil qiladigan shovqinni pasaytirib beradi (bunga avtomobil tovush soʻndirgichi, yaʼni glushitelni misol qilish mumkin). Texnikada, kurilish va radiotexnikada ham keng qoʻllanadi; 7) l a boratoriya F.i — lab. ishlarida suspenziyalarni suyuq va qattiq fazalarga ajratish yoki filtrlash (suzish) koʻrsatkichlarini aniqlash uchun moʻljallangan qurilma. Shisha idish (nay, voronka), govak shishadan qilingan suzish toʻsigʻi yoki teshikteshik tubiga qogʻoz, mato, toʻr va boshqa suzish materiali toʻshalgan idishdan iborat; 8) ichki yonuv dvigatelinm yonilgi bilan taʼminlash tizimida yonilgʻini mexanik aralashmalar va suvdan tozalash uchun moʻljallangan qurilma.
3.Hozirgi vaqtda sanoat ishlab chiqarishida vodorodni olish uchun odatda quyidagi usullar qo'llaniladi: Birinchisi: Vodorod bug 'issiq koks orqali olinadi, ammo shu tarzda olingan vodorod odatda faqat 75% toza bo'ladi. Ikkinchi: Bug'ni vodorod olish uchun issiq temirdan o'tkazing. Ushbu usul bilan olingan vodorodning tozaligi nisbatan yuqori, taxminan 97%. Uchinchidan: vodorod suv gazidan olinadi. Tozalik ham juda past, shuning uchun kam odam vodorod olish uchun ushbu usuldan foydalanadi. To'rtinchidan: vodorod ishlab chiqarish uchun suv elektrolizi. Suvni elektroliz qilish orqali vodorod ishlab chiqarish hozirgi kunda sohada eng keng tarqalgan usul hisoblanadi. Shu bilan birga, poklik ham eng yuqori usuldir. Tozalik 99% dan ko'proqqa etishi mumkin, bu vodorodni sanoat ishlab chiqarishida muhim usul. Natriy gidroksidi (kaliy) eritmasi elektroliz qilinganida, anodda kislorod, katodda esa vodorod ajralib chiqadi. Natriy gidroksidi elektrolitik natriy xlorid suvli eritmasi bilan hosil bo'lganda, vodorod ham olinishi mumkin.
Suvni elektroliz qilish vodorod ishlab chiqarish usullari vodorod va sovutish generatorlarining tozaligiga nisbatan yuqori talablarga ega. Shuning uchun ular suvni elektroliz qilish orqali hosil bo'ladi.Elektrolizlangan suv yordamida vodorod ishlab chiqarish printsipiSuvni elektroliz qilish orqali vodorodni ishlab chiqarish printsipi juda oddiy, bu suvni vodorod va kislorodga elektr energiyasi bilan ajratishdir. Muayyan usul: to'g'ridan-to'g'ri oqim ba'zi elektrolitlar suvli eritmalariga o'tkazilganda, parchalangan moddalar asl elektrolit bilan hech qanday aloqasi yo'q va parchalanadi. Bu hal qiluvchi sifatida suv bo'lib, asl elektrolit suvda qoladi. Masalan, sulfat kislota, natriy gidroksid, kaliy gidroksidi va boshqalar ushbu turdagi elektrolitlarga tegishli.Suvni elektroliz qilishda toza suv ionlash darajasiga va past elektr o'tkazuvchanlikka ega, bu odatda zaif elektrolitdir. Shu sababli, suvning vodorod va kislorodga bemalol elektrolizlanishi uchun eritmaning o'tkazuvchanligini oshirish uchun yuqorida aytib o'tilgan elektrolit qo'shilishi kerak.
53-variant
Do'stlaringiz bilan baham: |
