1-variant Sun’iy intellekt va uning rivojlanish bosqichlari. Sun’iy intellekt nima, uni ta`riflang? Androidlar va elektromexanik robotlar (intellektual robotlar) yaratilish bosqichlarida Ekspert sistemaning funktsional blok-sxemasi 1

Sun'iy intellekt
— bu inson o'y-fikrini Komp’yuter da aks ettiruvchi dasturlar tizimidir. Bu 
kabi tizimlar yaratish uchun, aniq bir masalani yechuvchi kishining fikr jarayonini o'rganish 
va shu asosda Komp’yuter tushunadigan tilda dastur tuziladi. Bu sqhada asosan, «nima 
bo'ldi, agar» turdagi evristik (noformallashgan) vazifalar jarayoni Komp’yuter da hal etiladi. 
Bunda asosiy g'oya «qanday hal etish kerak» degan vazifani beruvchi eski formallashgan 

---

algoritmlardan predmetli soha mutaxassislari tomonidan jamlangan bilimlar bazasida 
«nimani hal etish kerak» degan mantiqiy dastur-lashtirishga o'tishdir. 
Sun'iy intellektning (SI) intellektual xarakterdagi masalalar-ning yechilish usullarini EHM 
yordamida o'rganuvchi fanning hayotda qo'llanib rivojlanib borishidan ekspert tizimlar (ET) 
vujudga keldi. ET lar asosini predmet sohasi ma'lumotlari haqidagi axborot kiritilgan 
bilimlar bazasi tashkil etadi. Bilimlarni ET ga taqdim etishning ikki asosiy shakli: faktlar va 
qoidalar mavjud. Faktlar — hodisa va jarayonlarning miqdoriy va sifat ko'rsatkich-larini 
qayd etadi. Qoidalar — odatda sabab va oqibatlarni bog'lovchi mantiqiy sharoitlar 
ko'rinishidagi faktlararo nisbatlarni bayon etadi. 
SI tizimlari 40 yildan ko'proq tarixiy rivojlanish jarayonini boshidan kechirgandir. Paydo 
bo'lishidanoq teoremani avtomatik isbotlash, mashina tarjimasi (bir mashina tilidan boshqa 
tilga o'girish), tasvirlarni o'rganish va tahlil qilish, robotlar ishini rejalashtirish, o'yinlar 
algoritmi va strategiyasi kabi yechimini kutayotgan masalalarni qamrab olgan yechimni 
topish. 
SUN'IY INTELLEKTNING DASTURLASHTIRISHGA TA'SIRI 
Biror bir masalani yechishda inson miyasi o'zida bor bilim-ning barchasini ishga 
solmasdan, shu masalaga taalluqli bilimlar-nigina ishga soladi. Ma'lum bir masalani echish 
uchun, anoanaviy yo'l bilan ham dastur (DASTUR) tuzish mumkin yoki sun'iy inetellekt 
usulida ham dastur tuzish mumkin. Vaholanki, sun'iy intellekt usulini qo'llash masalani 
yechishni ancha yengillashtirar va tezlashtirar ekan. Tuzilgan dasturlarning alohida olingan 
qismi aniq bir ishni bajaradi. Biroq sun'iy intellekt asosida tuzilgani alohida xususiyatga 
ega. U xarakter jihatidan inson intellektiga yaqin, ya'ni ozgina o'zgartirishlar yoki ozgina 
qism informatsiya dasturni butun strukturasini o'zgartirmaydi. Bu holat (гибкость) 
dasturlash jarayonida yuqori samara beradi, dasturlash «tushunish» yoki «fikr» qilish 
imkoniyatini beradi. 
Sun'iy intellekt masalani yechish jarayonida inson fikriga tayanadi. Inson miyasini 
ishlash prinsipi juda murakkab jarayon bo'lib, olimlar bu qiyin intellekt mexanizmini 
o'rganishmoqda. Biroq, sun'iy intellekt tizimida dastur tuzish uchun etarli bilimlar mayjud.