1 вариант Рибосома структураларини тадқиқот қилиш

Ион алмашиниш хроматография ёрдамида аминокислоталарни бўлиш

Ion almashinish xromatografiyasi. Oqsillarni ion almashinish
xromatografiyasi usulida ajratish uchun selluloza yoki boshqa gidrofil
polimerlar asosidagi ion almashtiruvchi tashuvchilardan foydalaniladi.
Jarayon ikki tipdagi ion almashtiruvchi harakatsiz faza
(tashuvchilar) ishtirokida olib boriladi. Birinchi tip tashuvchilar kation
guruhlari saqlagan polimerlar bo‗lib, ko‗pincha bu maqsadda
dietilaminoetilselluloza (DEAE-selluloza), trimetilaminopolistirol
singari tashuvchilardan foydalaniladi.
N(CH3)3
Trimetilaminopolistirol

O
CH2OC2H4NH(C2H5

)2
O
O
OH
OH
Dietilaminoetilselluloza (DEAE-S)
Ikkinchi tip tashuvchilar anion guruhi saqlagan polimerlar bo‗lib, bu
maqsadda karboksimetilselluloza (KM-selluloza), sulfonirlangan
polistirol keng qo‗llaniladi.
SO3
Sulfonirlangan polistirol
O
CH2OCH2COO
O
O
OH
OH
Karboksimetilselluloza (KMS)
Oqsillarni ushbu harakatsiz fazalarda ajralish jarayonini
quyidagicha tasavvur qilish mumkin.
Masalan, ikki xil tabiatli oqsil: gistonli oqsillar va albuminlar
aralashmasini ajaratish talab etilsin. Kolonkaga harakatsiz faza sifatida
dietilaminoetilselluloza (DEAES) to‗ldirilgan, deylik. Ma‘lumki,
gistonli oqsillar tarkibida ko‗p miqdorda lizin va arginin
aminokislotalari saqlaganligi sababli, eritmada musbat zaryadlangan
bo‗lib, DEAES ham musbat zaryadlanganligidan ular o‗zaro bir-biridan
―qochadi‖.Aksincha, albuminlar tarkibida glutamin aminokislotasi miqdori
ko‗p bo‗lganligidan, eritmalarda manfiy zaryadlangan bo‗lib, DEAES
bilan o‗zaro bir-biriga ion bog‗lar hisobiga bog‗lanadi. Agar aralashma
ustidan elyuent eritmasi quyilsa, kolonkadan birinchi bo‗lib, gistonli
oqsillar ajralib chiqadi. Albuminlar tashuvchi bilan mustahkam bog‗
hosil qilganligi sababli ularni ―surib‖ chiqarish uchun ko‗proq
miqdordagi elyuent talab etiladi. Natijada, kolonkadan birinchi bo‗lib
gistonlar chiqadi, ularni alohida idishga to‗planadi, albuminlar esa
kolonkadan oxirda chiqadi va ular ham alohida idishga to‗planadi.
Jarayonni quyidacha tasavvur qilish mumkin.
Agar kolonka karboksimetilselluloza (KMS) bilan to‗ldirilgan
bo‗lsa esa, aksincha, dastlab kolonkadan albuminlar, so‗ngra esa gistonli
oqsillar chiqadi, chunki KMS manfiy zaryadlangan tashuvchi.

5.