1-variant. 9-sinfda nutq o‘stirishga qaratilgan mashq va topshiriqlar ishlab chiqish mashg‘ulotning maqsadi

4-laboratoriya mashg‘uloti uchun topshiriqlar
20-variant.
9-SINFDA NUTQ O‘STIRISHGA QARATILGAN MASHQ VA TOPSHIRIQLAR ISHLAB CHIQISH

Mashg‘ulotning maqsadi: talabalarni 9-sinf o‘quvchilari uchun nutq o‘stirish bilan bog‘liq mashq va topshiriqlar ishlab chiqish metodikasi bilan amaliy tanishtirish va ularni ishlab chiqishga tayyorlash.
1-topshiriq. Paronim so‘zlar lug‘atidan foydalanishni o‘rganishga qaratilgan topshiriq shaklini ishlab chiqing.

2-topshiriq. Matnni o‘qib, o‘quvchilar nutqida uchraydigan muammolarni bartaraf etish metodini ishlab chiqing.

NUTQ MADANIYATI

Bor ekan-da yo‘q ekan, maktabda o‘qiydigan bir bola bor ekan. U geografiyani juda yaxshi ko‘rar va chiroyli gapirishni ham qoyil qilaman, deb o‘ylab yurar ekan.

Bir darsda geografiya o‘qituvchisi uni o‘rtaga chaqirib, Afrika to‘g‘risida so‘zlab berishni taklif qildi. Bola jo‘sh urib gap boshlaydi: “Afrika, bu - demak, Yer yuzidagi eng katta qit’alardan biri. U yerda, demak, o‘tib bo‘lmaydigan darajada zich o‘rmonlar o‘sadi va shu o‘rmonlarda eng bahaybat fillar, terisi eng qalin karkidonlar, eng xavfli arslonlar yashaydi. Demak, Afrikada eng yirik daryolar oqadi...”

O‘qituvchi uni oxirigacha diqqat bilan tinglab, so‘ng sekin dedi: “Sen predmetni a’lo bilasan. Geografiyani yaxshi ko‘rishing sezilib turibdi. Biroq o‘z nutqingga juda befarq qaraysan. Har ikki so‘zning birida “demak” deb

takrorlaysan. Aftidan sen “eng bahaybat fil”, “terisi eng qalin karkidon” deyilsa, tinglovchi uchun hamma narsa aslidan ko‘ra aniqroq va ravshanroq bo‘ladi, deb o‘ylaysan shekilli. Bu noto‘g‘ri, agar sen o‘z nutqingga yaxshiroq ahamiyat bersang, sening javobing yana ham yaxshiroq chiqqan bo‘lardi”.

Balki siz hayron bo‘larsiz, biroq bu muloyim tanbeh bolaga jiddiy ta’sir qildi. “Eng..”, “juda...” lardan osonroq qutuldi-yu, biroq “demak” dan qutulish uchun ancha ter to‘kishga to‘g‘ri keldi. Shunga qaramay, bola nutqini bu ortiqcha so‘zlardan tamomila tozalamaguncha tinchimadi. Vaqt o‘tib, bola ulg‘aydi, olim va yozuvchi bo‘ldi. Endilikda uni yaxshi notiq sifatida maqtab tilga oladilar, shunda u har safar o‘ziga “nutq madaniyati” nimaligini va u insonga nima uchun kerak bo‘lishini birinchi marta o‘rgatgan geografiya o‘qituvchisini eslaydi.