1. Turli tarixiy davrlarda jamiyatning qanday tarbiyaviy ideallari kuzatilgan?

17-variant

1. Mentalitetni aniqlashning asosiy yondashuvlari qanday aniqlanadi?

XX asrning 80-yillari oxiridan boshlab mentalitet, mentalitet tushunchalari mahalliy ilmiy va publitsistik adabiyotlarda, ommaviy axborot vositalarida juda keng tarqalib, zamonaviy rus tili so'z boyligining ajralmas qismiga aylandi. Shuni ta'kidlash kerakki, deyarli hech bir olim hech kim mentalitet va mentalitet tushunchalarini ajratib olmagan, buning uchun G'arbiy Evropa tillaridan mentalitet (ingliz), mentalete (frantsuzcha), mentalitet (nemis) kabi so'zlarni ishlatgan. Xuddi shunday holat zamonaviy mahalliy va xorijiy gumanitar fanlarda ham kuzatilmoqda. Kundalik va ilmiy nutqqa tezlik bilan kirib kelgan mentalitet tushunchasi gumanitar bilimlarning turli sohalariga tortiladi. Shu bilan birga, adabiyotda mentalitet va mentalitet kategoriyalarining sinonimlaridan foydalanishni topish mumkin (bu muammoning etarli falsafiy va uslubiy rivojlanishi bilan juda maqbul).

«Mentalitet - bu odamlar ongiga, madaniy stereotiplarga singib ketgan qarashlar, vazifalar va ularning echimlari tizimi, yashirin munosabat, qadriyat yo'nalishlari, xulosalar, xulq-atvor xususiyatlari; mentalitet - bu ba'zi jamoalarni boshqalardan ajratib turadigan narsa. "Rus tilining lug'atida S.I. Ozhegova va N.Yu. Shvetsiya mentaliteti "kitob" tushunchasi sifatida baholanadi va "dunyoni anglash, avvalo hissiy va qadriyatlar yo'nalishlari bilan bo'yalgan, urf-odatlar, kayfiyat, tuyg'u bilan chambarchas bog'liq tasvirlar yordamida dunyoni anglash" deb ta'riflanadi. Shunday qilib, biz mentalitetning tizimli tabiati haqida emas, balki ushbu kontseptsiyaga kiritilgan ma'naviy hayotning turli xil hodisalari to'plami haqida gaplashamiz. Mentalitet atamasi ingliz tilidagi lug'atlarda juda aniq aniqlangan. Masalan, ma'lum bo'lgan Vebster lug'atida mentalitet aqliy qobiliyat, ya'ni aqliy qobiliyat, yoki aqliy kuch, aqliy kuch, kuch, aqliy dunyoqarash, ya'ni dunyoqarash sifatida tushunilishi mumkin bo'lgan aqliy ko'rinish, aqliy nuqtai nazar sifatida belgilanadi. Ushbu atamaning ma'nosi berilgan va ruhiy holat - ruhiy holat.Shunga o'xshash ta'rifni S.G. Ter-Minasova: "mentalitet tushunchasi ong, munosabat, dunyoqarash, psixologiyani o'z ichiga oladi. Boshqacha qilib aytganda, mentalitet - bu ham shaxsning, ham butun jamiyatning aqliy va ma'naviy munosabati. Aqliylik - (intellektual kuch) darajasi; aql, xulq-atvor, xarakter (mentalitet - intellektual imkoniyatlar darajasi, tafakkur, kayfiyat, xarakter) ”.Biz mentalitetning turli manbalardan aniqlagan xususiyatlarini sanab o'tamiz:

1. Aqliylikka tafakkur kiradi.

2. Aqliylik ongli va ongsiz, mantiqiy va hissiy, ya'ni chuqur va shuning uchun uni tuzatish qiyin bo'lgan fikrlash, mafkura va e'tiqod, hissiyot va hissiyotlarning negizida yotadigan umumiy narsani anglatadi.

3. mentalitetning tomonlaridan biri bu xulq-atvor me'yorlari.

2. Xalqning tarixiy xotirasini buzish va o‘zgartirishda kiberterrorizm kabi harakatlarning ta’siri.

Bugungi kunni axborot texnologiyalari, xususan, internetsiz tasavvur etib bo‘lmaydi. Kishilarning dunyodan doimo boxabar bo‘lib borishi e’tiborga molik. Biroq bugungi globallashuv sharoitida “Kim axborotni egallasa, dunyoni ham egallaydi”, degan g‘oya tobora ijtimoiy voqelikka aylanib borar ekan, bu aqida qora kuchlarning tegirmoniga suv quyayotganligi ham bor gap.

Kiberterrorizm, ya’ni elektron usul, xalqaro internet tarmog‘i orqali amalga oshirilayotgan terroristik jinoyatlar fikrimizga tasdiqdir.

Kiberterrorizmning o‘sishiga oid tahlillar shuni ko‘rsatmoqdaki, uning insoniyatga nisbatan solayotgan tahdidi kun sayin, soat sayin ortib bormoqda. Deylik, bugun eng chekka hududlarga ham kompyuter kirib borayapti, internet tarmog‘i iste’molini yaratish hukmronligi uchun davlatlar o‘rtasida kuchli raqobat ortib bormoqda.

Kiberterrorizm aslida axborot texnologiyalari ichki faoliyatiga noqonuniy aralashish, kompyuterda mavjud dasturlar yoki ma`lumotlarni maqsadli ravishda yo`q qilish, zarar keltirish, davlat organlarining muhim qismlari faoliyatini izdan chiqarish bilan birga insonlar hayotiga xavf solish, moddiy zarar keltirish yoki ommaviy qo`rqitish, harbiy nizolar kabi turli zararli oqibatlarni keltirib chiqarishga qaratilgan harakatdir. Kiberterrorizmning shiddat bilan o`sib borishining yana bir sababi, u qurol-yarog` yordamida amalga oshiriladigan terrorchilik harakatidan arzonga tushadi, jangovar harakatlar, portlashlar, xunrezliklar bo`lmaydi. Buzg`unchi harakatlar internet va ijtimoiy tarmoqlardan foydalangan holda amalga oshiriladi.

Kiberterrorizmning shiddat bilan o‘sib borishining asosiy sabablaridan biri qora kuchlar uchun u qurol-yarog‘ yordamida amalga oshiriladigan terrorchilik harakatlaridan arzonga tushdi. Internetning tezkorligi, tejamkorligi va ochiqligi, nazorat sustligi yoki bo‘lmasligi, chegara bilmasligi, hamfikr- larni to‘plash mumkinligi, asl manbani izlab topish imkonsizligi kiberterrorizmga keng yo‘l ochdi.

Xalqaro kiberterrorizm tarafdorlari internet olamida o‘zlarining mafkuraviy maydonlarini yaratib, keng qamrovli axborotlashgan terror “Muqaddas urush”, “Elektron-jihod”ni olib borayotganliklari, global va mintaqaviy xavfsizlikka nisbatan yangi tahdid, yangi muammolar qilayotganliklari — ayni paytda axborot xavfsizligini ta’minlash muammolarini yuzaga keltirib chiqarmoqda.

Yot kuchlar shundoqqina yonimizda, qo‘l telefonimizda, noutbukimizda, bolalarimiz kompyuterida o‘z fursatini kutib, poylab yotgan bo‘lsa ajab emas. Loqaydlik, hushyorlikdan voz kechish, o‘zlikni unutish doimo tinchlik va taraqqiyot ildiziga bolta urib kelgan.

Afsuski, “elektron dunyo” turli siyosiy kuchlar uchun o`zlarining terroristik, ekstremistik tashviqotlar va g`oyalari, o`z qarashlarini ommaga targ`ib qilish, har xil jinoiy to`dalar faoliyatlarini amalga oshi¬rish yo`lida asosiy qurol sifatida foydalanishmoqda. Yirik salbiy kuchlar¬ning internet tarmog`ida o`zlarining mafkuraviy maydonlarini yaratib, internetda keng qamrovli axboriy terror – "elektron jihod"olib borayotgani, global va mintaqaviy xavfsizlikka nisba¬tan yangi tahdidlar, muammolar pay¬do qilayotganlari dunyo mamlakat¬lari oldida axborot xavfsizligini ta`minlash muammolarini keltirib chiqarmoqda.

Axborotlashuv jarayonining rivojlanishi kompyuter jinoyatchiligi va kompyuter terrorizmi kabi yangi jinoyatlarning paydo bo`lishiga zamin yaratdi. Yangi va o`rganilmagan jinoiy soha sifatida insoniyat uchun xavfli hisoblangan kiberterrorizm muammosini hal etish alohida e`tibor talab qiladi Internet tarmog`idagi ochiq manbalar orqali biologik, kimyoviy hattoki yadro qurollarini tayyorlash texnologiyalarini o`rgangan holda amalga oshirilayotgan terrorchilik harakatlari huquqni muhofaza qiluvchi organlar e`tiborini tortmoqda. Saytlarni noqonuniy yo`llar bilan buzish orqali kiberterrorchilar turli maxfiy ma`lumotlarni olish imkoniyatiga ega bo`lmoqdalar.

3. Kasbiy ma’naviyat va etika.

Kasbiy etika-har bir kasb-hunarga xos axloqiy norma, prinsip va sifatlarni o‘rganadi va haѐtga tatbiq etadi.

Axloqiy tarbiya nazariyasi-axloqning jamiyat talabi, ehtiѐji va manfaatlaridan kelib chiqqan holda uni haѐtga tatbiq etishning vosita va uslublarini o‘rganadi va o‘rgatadi.Jamiyatda mutloq, abadiy va o‘zgarmas axloq yo‘q. Axloq tarixan o‘zgaruvchan va nisbiy mustaqillikka ega bo‘lgan ijtimoiy hodisadir.Yillar o‘tishi bilan ishlab-chiqarish, fan va texnika rivojlanib, ijtimoiy mehnat taqsimoti yanada chuqurlashadi. Bu jaraѐnning uzluksiz davom etishi esa o‘z navbatida, har biri muayyan ijtimoiy funksiyani bajaradigan yangidan-yangi faoliyat sohalari paydo bo‘lishiga sabab bo‘ladi. Kasb axloqining paydo bo‘lish uzluksiz mehnat taqsimotining mahsuli, uning axloqiy dasturi, axloqiy bahosi sifatida faoliyat ko‘rsata boshladi.Jamiyatning har bir kasb-hunarga, ixtisosga beradigan ahloqiy bahosi ikki asosiy omil bilan: birinchidan , mazkur kasb-hunar vakillarining jamiyat rivojlanishi uchun nimalar berishi bilan; ikkinchidan -jamiyatning ma’naviy ta’sir ko‘rsatish ma’nosida ularga nimalar berishi bilan belgilanadi.Ana shu axloqiy baho omillariga ko‘ra, kasb axloqini har bir kasb-hunarning ijtimoiy haѐtda tutgan o‘rni va vazifalariga qarab bir necha turga ajratish mumkin:

•o‘qituvchilik ixtisosiga qarab -pedagog axloqi;

•tibbiѐt ixtisosiga qarab -shifokor axloqi;

•huquqni muhofaza qilish ixtisosiga qarab -yurist axloqi;

•xizmat ko‘rsatish ixtisosliga qarab -xizmat ko‘rsatish etikasi va hakazo.

Kasb ahloqi-jamiyat tomonidan qabul qilingan ahloq qoidalarini kishilarning ixtisoslariga nisbatan amalda tatbiq qiluvchi aniq kasbiy burch, sha’n, or-nomus, qadr

-qimmat kabi xatti-harakatlarning majmui, umumiy axloqning kishilar kasb-koridagi o‘ziga xos ko‘rinishidir.

Etiket-inson va jamiyat tashqi madaniyatining asosiy qismi.Madaniyatning rivojlana borishi bilan birga xulq, ahloq qoidalari –etiket ham shakllanib bordi. Etiketning paydo bo‘lishi qadim zamonlarga borib taqaladi.Etiket insonlarning o‘zaro muomalasidan paydo bo‘ladigan ahloq qoidalarning o‘zaro yig‘indisidir. Jamoat joylaridagi xulq-ahloq, muomala va salomlashish shakllari, ѐn-atrofdagilar bilan muomala, odat va kiyinish, mehmon kutish qoidalari shu jumladandir. Etiketga tartibga keltirilgan madaniy axloq talablari kiradi.

Etiketni bir joyda qotib qolgan deb tushunish kerak emas: etiket madaniyati jamiyat bilan birga rivojlanib boradi. Hozirgi zamon jamiyatida etiket ijtimoiy xaѐtning borishi va demokratik jaraѐnlarni aks ettiradi, yanada erkin va tabiiy bo‘lib boradi. Hozirgi vaqtda etiket barcha insonlarga nisbatan e’tiborli va hamjihat bo‘lish ma’nosiga ega bo‘lib bormoqda.

Etiket-xar bir xalqning ibtidoiy jamoa davridan boshlab to hozirgacha bo‘lgan urf-

odat va an’analarni o‘z ichiga oladi.

Turmush tarzi, yashash sharoiti, ilm taraqqiѐti va madaniyat rivoji natijasida o‘zini tutishning ba’zi qoidalari o‘zgaradi.

Etiket:

-yaxshi xulq;

-jamoatchilik joylarida o‘zini to‘g‘ri tuta olish;

-tashqi qiѐfa;

-muomala madaniyatlarini nazarda tutadi.

Etiket-insoniyat tarixining turli bosqichlarida, har xil xalq, ijtimoiy guruh va qatlamlarida amal qilingan axloqiy me’ѐr, urf-odat, xatti-harakatlarni anglatadi