1-tema. Psixofiziologiya predmeti hám waziypalari

Arterio-venoz anastomozlar. Gewdenin’ bazi bo’leklerinde , misali, teri okpe ha’m bawirlarda arteriolalar menen venalardin’ u’zliksiz qosilip ketken orinlari bar. Bul qosilmalar - arterio-venoz anastomozlar – arteriola ha’m venalar arasindag’i en’ kelte joldan ibarat. A’dettegi sharayatta bul anastomozlar berk bolip, qan kapillyarlar turinen ag’adi. Anastomozlar ashiq bolsa, qannin’ bir bo’legi kapillyarlarg’a kirmey, venalarg’a o’tiwi mumkin.
Sonday qilip, arterio-venoz anastomozlar kapillyar qan aylaniwinin’ basqarip turiwshi roldi orinlaydi. Atiraptag’i ortaliq temperaturasi ko’terilgende yamasa pa’seygende teri kapillyarlarinda qan aylaniwinin’ o‘zgariwi anastomozlardin’ usinday rol oynawin ko’rsetip beredi. Atiraptag’i temperatura ko’terilgende (35⁰ dan asirilg’anda ) yamasa pa’seygende (15⁰ dan paske tuskende ) teridegi anastomozlar ashiladi ha’m qan arteriolalardan u’zliksiz venalarg’a o’te baslaydi. Bul, qandi isip ketiw jumis yamasa suwip ketiwden saqlaydi, sebebii bul sharayatta qannin’ ha’mmesi issiliqti jutatug’in yamasa sirtqa shig’aratug’in kapillyar turinen o’tebermeydi.

Ultrastrukturasiga karap kapillyarlardi 3 tipke bo’liw mumkin :

1. 
   Diywali uzliksiz kapillyarlar (somatik)
   
2. 
   Diywali aynali kapillyarlar – fenesterlik (visseral)
   
3. 
   Diywali uzlikli bolg’an kapillyarlar (sinusoid)
   

I tiptegi kapillyarlar diywali endotelial kletkalardan du’zilgen, bul kletkalar membranasinda juda kup mayda teshiklar bar (4-5 nm). Bulnday tipdagi kapillyarlar Organizmde juda kup uchraydi (ko’ndelen’ targil, sillik mu’skillerde, may ha’m biriktiriwshi to‘qimalarda, o’kpe to‘qimalarinda.
II tiptegi kapillyarlar diywalinda aynalar bolip juqa membrana menen qaplang’an. (bawirda , ishektin’ shilimshiq qabatinda ushiraydi )
III tiptegi kapillyarlar diywallari arasinda araliqlar boladi (su’yek kemigi, bawir ha’m talaq sinuslarinda ushiraydi ). Bul araliqlardan suw ha’m qan kletkalari o’tedi.