1-тема. Маркетинг ҳәм оның раўажланыўының тийкарғы басқышлары

Сызылма 5.1 Маркетинг тараўында қадағалаўдың тийкарғы ўазыйпалары.
Маркетингти қадағалаў процеси 5 тийкарғы басқышты өз ишине алады.

1. 
   Кадағалаўға мөлшерленген реже көрсеткишлерин тийкарлаў (мысалы, базар үлеси, айланысы ҳ.т.б)
   

2. Ҳәрекетлеринен ҳақыйқый көрсеткишлери нәтийжелерин өлшеў (мағлыўматларды жыйнаў)
3. Жумысларды реже ҳәм ҳақыйқый көрсеткишлери нәтижелерин салыстырыў.
4. Реже көрсеткишлеринен ҳақыйқый көрсеткишлерин имканият парқын анализлеў.
5. Жаңа режелер ислеп шығыў, корректировкалаў.
Маркетинг тараўында қадағалаўдың тийкарғы уазыйпалары төмендеги сызылмада берилген.
1974 жылда Ф.Котлер маркетингти қадағалаўдың еки түриниң маркетингти басқарыў системасы тәсир етиўин көрсетип өткен, яғный сыртқы ҳәм ишки орталықтың факторларынан өзгериў имканиятына көре –маркетингти қадағалаўдың ашық ҳәм жабық дсистема болып болып табылады..
Қадағалаў ҳәм талқылаў ушын сораўлар.

1. 
   Стратегиялық режениң мақсети неден ибарат ?
   
2. 
   Стратегия режеде кәрхана дәстүриниң мақсети неден ибарат ?
   
3. 
   Кәрхананың тактик режесиниң мақсети ҳәм роли неден ибарат?
   
4. 
   Маркетинг қадағалаўы не ҳәм оның қандай түрлерин билесиз?
   
5. 
   Интенсив өсиў дегенде нени түсинесиз?
   

6-тема. Базар конъюктурасын изертлеў ҳәм болжаў.


6.1. Базар конъюктурасы ҳаққында түсиник.
Конъюктураны үйрениў маркетинг хызметиниң ажыралмас бир бөлегин пайда етеди. Бизлердиң мәмлекетимизде конъюктураны үйрениў 20-жылларда пайда болды. «Конъюктура» латынша сөз болып, жағдай дегенди аңлатады, ол кең мәниде олардың өз-ара байланысларынан алынған шәртлердиң жыйындысы, предметлердиң жайласыўы дегенди аңлатады.
Базар конъюктурасы-бул белгили бир ўақытта, белгили бир территорияда талап ҳәм усыныс ортасындагы қатнас болып есапланады.
Маркетинг шараятын ҳәм базарды тексериў экономикалық, демографиялық., социаллық тәбиғий, сиясий ҳәм басқа шәрт-шараятларды анализ ҳәм болжаў шамалап билиў ҳәм жорыўды ҳәзирги күнде дерлик барлық ири фирмалар жеке конъюктура хызметине ийе, олар өзлериниң ҳәрекети шеңберинде дүньялық ҳәм миллий масштабта конъюктураның раўажланыўын гүзетеди. Экономикалық конъюктура бул факторлар ҳәм қайта ислеў шараятларының раўажланыўы ҳәм өз-ара байланыста талап, усыныс, баҳа факторлары тийкарында базардагы бир көринис болып есапланады. Бул корсетилген анықлық өз ишинде конъюктура түсинигиниң барлық әмелий тәреплерин өзинде улыўмаластырады.
Бириншиден, онда экономикалық конъюнктура предмети көрсетилген, яғный базар, алмастырыў тараўындағы конъюктураны алдын алып барылып атырған жумыслар менен байланыстырады.
Екиншиден конъюктураны тек ғана алмасыў тараўында ғана емес, бәлким пүткил ислеп шығарыў процессин яғный (ислеп шығарыў, бөлистириў, айланыс, тутыныў, булар алмасыў призмасы арқалы анықланады) өз ишине жәмлейди.
Үшиншиден, конъюктура динамикалық өсиў дәўиринде көрилип шығылады.
Төртиншиден, конъюктура ислеп шыгарыў процесси анық тарийхый шараятлар менен байланыслы, ҳәр бир ислеў процессиниң жаңа басқышы ушын факторлар ҳәм конъюктураның раўажланыў шараятларының сәйкеслиги өзине тән болады.
Бесиншиден, оның көринисиниң тийкарғы формасы талап, усыныс ҳәм баҳа динамикасының қатнасолып табылады. Конъюктура изертлеўдиң еки объектине қарай яғный экономикалық конъюктура түсинигиндеги хожалық ҳәм товар базары, ғәрезсиз қурамлық бөлеклерге ажыратылады.
1. Улыўма хожалық конъюктурасы.
2. Товар базары конъюктурасы.
Улыўма хожалық конъюктураны структуралық бирлик деп, соған қарамастан товар базарларының ҳәм көплеген өз ара қатнасықлар конъюкутрасының қосындысы деп қараўымыз мүмкин.
Товар конъюктурасы улыўма хожалық конъюктурасын пайда етеди, улыўма хожалық конъюктурасы болса товар базалары конъюктурасын келтирип шыгарады. Соның ушын да улыўма хожалық конъюктураны оны пайда етиў товар конъюктуралары қасийетлериниң арифметик сульнасы деп есаплап болмайды. Товар базарлары конъюктурасын улыўма хожалық конъюктурасының элементи сыпатында бирлесиўи, бир пүтин сыяқлы товар конъюктурасын пайда етиўшилерге бар болмаған жаңа сыпатты береди. Солай етип, оның пүтин бөлеги ҳәм буўынларының белгилери өз-ара тәсиршенлиги ҳәм өз-ара байланыслылығы түрлериниң минез қулқын, улыўма хожалық ҳәм товар конъюктурасының раўажланыўын анықлайды.
Товар базары өзинде, бириншиден, белгили бир товарды ислеп шығарыўшылар ҳәм тутыныўшылар топары ортасында, Екиншиден, ислеп шығарыўшылар топары ҳәм тутыныўшылар топары ортасында экономистлер байланысларының системасын өзинде баян еттиреди.
Байланыслардың тийкарғы көриниси 1 түри бул алды-сатты процесси, екиншиси болса бәсеке болып есапланады. Товар базарлары тармақларара бәсеке механизми арқалы өз-ара тәсирге ийе ҳәм ол миллий базарды пүткиллей пайда етеди. Базар қатнасықларының тарийхый раўажланыўы даўамында миллий шегара шеңберинен шетке шықпайды ҳәм халық-аралық товар базары пайда болады.