1-тема. Маркетинг ҳәм оның раўажланыўының тийкарғы басқышлары

1.2. Маркетингтиң тийкарғы раўажланыў басқышлары.
Маркетингтиң тийкарғы элементтиң пайда болыўы базарды изертлеў ҳәм анализлеў, баҳаның дүзилиўи принципи: сервис сиясаты-(1809-1884) Сайрус Маккормек аты менен байланысады. 1902жылдан баслап АҚШ тың (Мичиган, Калифорния, Иллинойс) университетлеринде маркетинг машқалалары бойынша “Товарлар маркетинги” “Маркетинг усыллары” пәнлери ҳ.б. пәнлер киритилип , лекциялар оқытыла баслады.
1926 жылда АҚШ та маркетинг ҳәм реклама миллий шөлкем пайда етеди, кейинрек оның тийкарында Америка Маркетинг жәмийети пайда етилди, бул жәмийет 1973 жылда Америка Маркетинг шөлкеми атын алды. Бираз кейинрек бундай шөлкем ҳәм бирлеспелер Батыс Европа мәмлекетлери ҳәм Японияда да пайда болды.
Халық аралық маркетинг шөлкемлери- Европа маркетинг ҳәм социаллық пикир изертлеўлери жәмийети, Халық аралық Маркетинг федерациясы, Европа Академиясы ҳәм усыған уқсаслар жүзеге келди.
60-жыллар ортасындағы ең ири Америка корпорацияларының 80 % ке жақыны өз хожалық хызметинде маркетингтиң тийкарғы талапларын қоллай баслады. Батыс Европа ҳәм Японияда маркетинг идеялары АҚШ қа қарағанда төмен алып барылды. Бирақ 60-жыллардың ақырына келип олар маркетинг әмелиятын тезлик пенен өзлестириўге еристи ҳәм бунда әҳмийетли утысларға еристи.
1966 жылда АҚШ та маркетинг мәселелери бойынша 350-ге жақын изертлеў фирмалары хызмет алып барып, онан ири фирмалар 45 млн долларға жақын айланысқа ийе еди, бунда бул фирмалардың жәми айланысы 300 млн доллардан артығын пайда етеди.

Сәне, жыл	Маркетингте жүз берген өзгерислер
1902 жылда	АҚШта ғәрезсиз рәўиште маркетинг курсын оқытыў басланады.
1908 жылда	Ең биринши саўда маркетинг шөлкеми дүзиледи.АҚШтың ири санаат компанияларында биринши маркетинг бөлимлери дүзилди.
1920 жылда	Халық аралық саўда палатасы дүзилди .
1926 жылда	АҚШта миллий маркетинг ҳәм реклама ассоциациясы дүзиледи, оның тийкарында кейин ала Америка маркетинг ассоциациясы деп аталды
1930-1940 жылда	Дүньяның көплеген экономикалық рауажланған мәмлекетлерде миллий маркетинг ассоциациясы дүзилди
1950-1960 жылда	Халық аралық маркетинг федерациясы, Жәмйетшилик пикирлери мәселелери ҳәм маркетинг бойынша Европа жәмийети ҳәм Европа маркетинг академиясы сыяқлы халық аралық маркетинг шөлкемлери дүзилди.
1980-ж 2-ярымы	Мәмлекетимиздиң экономикалық жоқары оқыў орынларында маркетинг курсы оқытыла басланды.
1990-ж ақырлары	Мәмлекетмизде маркетинг бойынша шет ел әдебиятлары аўдарма етилген ҳәм Өзбекстанлық авторлар тәрепинен көплеген әдебиятлар шығарылды.

1972 жылда Ф.Котлер микромаркетинг ҳәм макромаркетинг түсиниклерин тийкарлап береди. 1976 жылда Шелби Хант маркетинг алмастырыў процесси ҳаққында илим есапланыўын көрсетеди.

80-жыллар ақыры 90 жыллар басларында маркетингти глобаластырыў процесси гүзетилди. Соныңдай 1990жылда Канберра қаласында (Австралия) «Маркетинг-бул ҳәмме нәрсе», «Маркетинг бизнести аңлатады» ураны астында глобал маркетинг бойынша халық аралық конференция болып өтти.
Ҳәзирги дәўирде жәҳән экономикасында санаат дәўири информация дәўирине орын босатып бермекте. Бул дәўирде АҚШ, Япония, Германия ҳәм басқа Европа мәмлекетлерине жетип келди. Сингапур, Тайланд, Қубла Корея оған жүдә жақын.Тез өзгериўшең базар шараятлары, баҳасыз бәсеке усылының рауажланыўы ислеп шығарыў жоқары дәрежеде шаққан ийкемлесиўшең, жеке тутыныўшыға мөлшерленген көлеми киши базар тараўлары базар сегментлери ҳәм айрым «соқпақ»лардың көплиги оған тән қасийетлери болып есапланады.