1-Tema. Kirisiw Qaraqalpaq tili mámleketlik til. Qaraqalpaq jazıwı hám onıń tariyxı Tayanısh sózler

24-Tema. Modal sózler, tańlaq hám eliklewishler
Tayanısh sózler- hár tárep sózler, tańlaq eliklewishler.
Hár tárep sózler. Hár tárep sózlerge sóylewshiniń pikirine, onıń mazmunına hár túrli qatnasların bildiretuǵın sózler kiredi. Hár tárep sózler pikirdiń anıqlıǵın, durıslıǵın (álbette, haqıyqatında da, durısında, shınında, sózsiz, shubhasız hám t.b.), gúmandı, boljawdı (múmkin, shaması, qáydem hám t.b.), ulıwma bahanı, juwmaqlawdı (demek, qullası, sóytip hám t.b.) hám t.b. mánilerdi bildiredi.

Tańlaq. Morfologiyalıq belgisi boyınsha ózgermeytuǵın sóz shaqabı, atqaratuǵın mánisi boyınsha adamnıń sóylew waqtındaǵı hár qıylı sezimlerin (tańlanıw, quwanıw, ókiniw, shadlanıw, buyırıw) bildiredi.

Qaraqalpaq tilindegi tańlaqlar úsh mánilik toparǵa bólinedi.

1. Emotsional (tuyǵı-sezim) tańlaqları. Bul tańlaqlar adamlardıń kewil-kúyi, sezim-tuyǵıları nátiyjesinde payda boladı. Mısalı, átteń, ástapıralla, hásseniy, yapırmay, haw, wáy, túpálám, qutlı bolsın, bárekella hám t.b.

2. İmperativ (buyrıq) tańlaqlar. Tańlaqlardıń bul túri buyırıw, qaratıw, shaqırıw sıyaqlı mánilerdi bildiredi. Mısalı, háy, qaraǵım, allo, jit, pısh-pısh, tóte-tóte, dige-dige hám t.b.

3. Etiketlik (turmıs-salt) tańlaqlar. Tańlaqlardıń bul túri sálemlesiw, xoshlasıw, qutlıqlaw, tilek etiw sıyaqlı mánilerdi bildiredi. Mısalı, assalawma aleykum, wáleykum assalam, xosh bol, sálem, qutlıqlayman hám t.b.

Eliklewishler. Adamlardıń, haywanlardıń, tábiyat kórinisleriniń háreketlerine eliklewden kelip shıqqan sózler eliklewishler dep ataladı. Ol mánilik ózgesheliklerine qaray ekige bólinedi.

1. Seske eliklewishler. Adamlardıń, haywan hám quslardıń, zatlardıń háreketleri nátiyjesinde shıqqan seslerine eliklewdi ańlatadı. Mısalı, tars-tars, shırt-shırt, mırs-mırs, shatır-shutır, dır-dır, loq-loq hám t.b.

2. Kóriniske eliklewishler. Zattıń kórinisine, háreketine, jaqtılıǵına eliklew nátiyjesinde payda bolǵan sózlerdi ańlatadı. Mısalı, daǵal-daǵal, ıbır-jıbır, jarq-jurq, jılt-jılt, tıq-tıq hám t.b.
Ádebiyatlar

1. Jámáát. Házirgi qaraqalpaq tili. Nókis, 1981.

2. Házirgi qaraqalpaq ádebiy tiliniń grammatikası. Nókis, 1994.