1-Tema. Kirisiw Qaraqalpaq tili mámleketlik til. Qaraqalpaq jazıwı hám onıń tariyxı Tayanısh sózler

Ádebiyatlar

1. Házirgi qaraqalpaq ádebiy tiliniń grammatikası. Nókis, 1992.

2. Jámáát. Házirgi qaraqalpaq tili. Nókis, 1996.
Tákirarlaw ushın sorawlar

1. Tolıqlawıshtıń mánisine qaray túrleri?

2. Gápte anıqlawıshtıń bildiriliwi?

3. Pısıqlawıshtıń sóz shaqaplarına qatnası?

29-Tema. Tuwra hám ózlestirilgen gáp
Tayanısh sózler: avtor gápi, tuwra gáp, ózlestirilgen gáp, ózlestirilgen gáptiń irkilis belgileri.

Leksikalıq, grammatikalıq, stilistikalıq ózgeshelikleri tolıq saqlanıp qollanılǵan basqanıń gápine tuwra gáp dep ataladı. Tuwra gápler dúzilisi jaǵınan bir sóz, eki yamasa birneshe sózlerdiń dizbeginen dúzilgen jay gáp, qospa gáp túrinde yamasa bir pútin tekst túrinde de keliwi múmkin. Tuwra gápler kóbinese prozalıq kórkem shıǵarma stillerine tán bolıp keledi. Mısalı:

1. - Harmańızlar§ İske sát, - dedi ol jumısshılar qasına kelip. - Bar bolıńız, bárekella, tap waqtında kelipsiz, -dep kewilleri jay boldı kópshiliktiń.

Tuwra gáp qollanılıw ornına qaray dialog, monolog, tsitata túrinde keledi. - Azat qılıw kerek pe, -dep soradı Maman. - Aqılıń nege jetse, solay isle, - dedi ol suwıqlaw. Bul mısallarda astı sızılǵanları tuwra gáp, qalǵanları avtor gápi. Basqanıń gápi sóylewshi tárepinen ózgertilip qollanıladı. Mısalı: Qayıp aǵa adam qolı gúl degen usıdaǵı, -dep taǵı tańlanıp sóyledi. Oral Seyittiń ketip qalǵanlıǵın ayttı. Bul mısallarda basqanıń gápi ózgeriske ushırap sóylewshiniń sózi menen aralasıp berilgen. Basqanıń gápiniń bunday túri ózlestirilgen gáp boladı.

Ádebiyatlar

1. Házirgi qaraqalpaq ádebiy tiliniń grammatikası. Nókis, 1992.

2. Jámáát. Házirgi qaraqalpaq tili. Nókis, 1996.