1-tema: Kirisiw. Pánniń maqseti, wazıypası hám mazmunı

29-30-tema: Cifrlı ATS ulıwmalasqan strukturalıq sxemasın úyreniw
Eger kommutatsiya stanciyanıń kommutatsiya maydanı, tek cifrlı sóylesiw informaciyaların, basqarıw signalların hám komandalardı kommutatsiya qilsa, bunday kommutatsiya stanciya - cifrlı dep ataladı.
Analogli signallar da cifrlı stanciyada kommutatsiyalanishi múmkin, lekin bul halda analog-cifrlı (A/R) hám nomer-analogli (R/A) konvertorlar (ózgertirgichlar) isletiliwi kerek. Analogli kommutatsiyadan cifrlına ótiw ushın evolyutsiyası 5. 1-suwretde keltirilgen.
5. 1 (a) - suwretde analogli abonent hám baylaw liniyalar menen analogli ATS penenlar kórsetilgen.
5. 1 (b) suwretde kommutatsiya evolyutsiyasınıń keyingi basqıshı kórsetilgen.

5. 1- súwret. Cifrlı ATSning bazalı nomeri.
5. 1 - súwret (b) basqıshda cifrlı kommutatorlar basqa cifrlı kommutatorlar menen cifrlı baylaw liniyalar arqalı óz-ara sheriklik etedi, bunda analogli abonent liniyalarini hám baylaw liniyalarni isletiw múmkin, lekin álbette analog-cifrlı hám cifrlı -analog ózgertirgichlardan paydalanǵande, biraq kommutatitsiya maydanı cifrlı bolıwı kerek, bul stanciyada tek cifrlı signallardı kommutatsiyalash názerde tutıladı.
Kommutatsiya maydanı protsessor hám uyqas penenkontrollerler basqarıwı astında kanallar hám trakatlar qayta ulaydi, keyininen liniyaviy hám xızmet modulları interfeysler kontrollerleri hám bólistirilgen programmalıq basqarıw túsinikleri kiritiledi.
5. 1-suwretde keltirilgen ápiwayılastırılgan cifrlı ATSda tómendegi funktsional podtizimlarni ajıratıw múmkin:
— Abonent liniyalarning modulı ;
— Kommutatsiya maydanı ;
— Baylaw liniyalarning modulları ;
— Basqarıw sisteması.
Bul sızılmaǵa (5. 1-súwret) krossning úskenesi tushmagan (MDF) - bul jayǵa stanciyaǵa kiretuǵın barlıq abonent liniyalari jalǵanadı. Kross peneneki tárepke iye: vertikal hám gorizontal. Vertikal tárepke: abonent kabellari. Gorizontal tárepke: abonent modullarınan keletuǵın liniyalar jalǵanadı.
Ámelde vertikal (kabelli jup) hám gorizontal (stanciyadan keletuǵın jup) tárep menen jalǵanıw abonent nomerin belgileydi. Basqa tap sonday apparat taksimlovchi magistral shit bolıp tabıladı (TDF) - bul ATS penenga jalǵanatuǵın barlıq baylaw liniyalar jayı bolıp tabıladı.
TDF - ádetde, krossga (MDF) salıstırǵanda kishi bolıp tabıladı hám de eki vertikal hám gorizontal táreplerge iye ATS penenúskenesine ádetde elektr támiynat apparatı, ol kernew konvertorlari kompleksinen akkumlyator batareyalardan hám stanciya úskenesiniń avarıyalı támiynat dáreklerinen ibarat esaplanadi.
Elektron ATSlar KM (kommutatsiya maydanı ) dúzilisi boyınsha eki klasqa bulinishi múmkin:
— Analog KM-li EATS;
— Cifrlı KM-li EATS.
Analogli KM keńislikdegi, chastotalı hám impul's-waqıt túrinde bolıwı múmkin. Elektron ATSlarning keńislikdegi KM-ni, elektromexanik ATSlarning KM-siga uqsas strukturaǵa iye bolıp, ayırmashılıǵı keńislik jaylasqan kommutatsiya nuktalari elektron elementlerde orınlanǵan boladı.
Ulıwma alǵanda keńislik KMli EATS penenintegral cifrlı baylanıs tarmaqlarında kommutatsiya túyin (uzel) retinde eń qo'yi zvenoda isletiliwi múmkin. Biraq ámeliyatda bunday EATSlar elektron kontaktlarning nomukammalligi sebepli hám sezilerli dárejede texnikalıq-ekonomikalıq kórsetkishleri KEATSlarga salıstırǵanda jaman bolǵanı ushın qollanilmayapti.
Cifrlı KMlar IKMni isletiw menen kanallardı waqıt-boyınsha ajıratıw tiykarında dúzilisi múmkin. IKM ózgertiw principi boyınsha cifrlı KM menen dúzilgen elektron ATS penenlar integral cifrlı baylanıs tarmaqların shólkemlestiriw ushın tiykar boladı. Tikkeley bolmaǵan basqarıw principi boyınsha dúziletuǵın barlıq elektron ATSlar registrli úskene bar ekenligi menen xarakterlenedi. Bunda basqarıw apparatların dúziwdiń eki principi isletiledi:
— montajlangan programmalı.
— yozilgan programmalı.
Jazılǵan programmalı princip boyınsha basqarıw elektron basqarıw mashinaları (EBM) arqalı ámelge asıriladı. Bul halda ATSning islew programması EBM dıń xotirlash apparatına jazıladı hám xotirlanadi. Elektron ATSlarning jazılǵan programma principi boyınsha isleytuǵın basqarıw apparatınıń pútkil strukturasın tómendegi ush tiykarǵı túrge bolıw múmkin:
— markazlashtirilgan;
— markazlashtirilmagan;
— aralash (qurama).
Jazılǵan programma principi boyınsha basqarıwlı ATSning xarakterli ózgesheligi bul stanciya tiykarǵı úskenesiniń quramında EBMdan tısqarı (EBMni MBQ apparatıday karash múmkin) PO (OU) aralıq úskene - ATS penenlarning óz-ara sherikligin támiyinleytuǵın kommutatsiya hám basqarıwshı apparatlar ortasında baylaw zveno bolıp xızmet etedi.
Integral cifrlı telefon tarmaǵın shólkemlestiriw ushın eki túrdegi kommutatsiya uzellarga ıyelew jetkilikli bolıp tabıladı: - impul's-vaqtli kommutatsiya maydanlı elektron ATSlar, bul jerde sóylesiw informaciya - analog-cifrlı hám cifrlı -analog ózgertiwler ámelge asıriladı.
- cifrlı KMli elektron ATSlar, olar tarmaqta jaylasıwına qaray rayon, túyin hám qalalararo ATS penenfunktsiyasın orınlawı múmkin. Koncentrator hám cifrlı EATSning ulıwmalasqan strukturalıq sxeması.
Integral cifrlı baylanıs tarmaǵı (IRAT) degende, kommutatsiya maydanları kanallardıń waqıt boyınsha bóliniw principi boyınsha dúzilgen kommutatsiya uzellaridan (KU); IKM ózgertiriwshi apparatura menen úskenelestirilgen baylaw liniyalardan shólkemlesken baylanıs tarmaǵına túsiniledi. Kommutatsiya úskenesin basqarıw EBM járdeminde ámelge asıriladı. IRAT tashkil etilishda koncentrator - K; tayansh stanciyalar - TS; hám tranzit uzellar - T. Ol. den paydalanıw kuzda tutıladı. (5. 2-súwret)