1. Tadbirkorlik etikasi

4. Xizmat yuzasidan munosabatlar
Biznes yuturi nafaqat firma ishini iqtisodiy ko‘rsatkichlariga, balki sezilarli darajada tadbirkorning o‘z xizmatchilari bilan munosabati naqadar to‘g‘ri qurilganiga bog‘liq. Yuqori natijaga erishayotgan ishbilarmonlar o‘z ishida inson omiliga katta e’tibor beradilar, ya’ni o‘z xizmatchilari bilan munosabatlarini o‘zaro qurmat, tartib, qakguylik, odillik asosida quradilar. Tadbirkor va ishchilarning munosabatlari asosiy ish bitimida belgilanadi. Qisman ularda quyidagilar izoqlanadi:
• Ishchi majburiyatlari.
• Ish haqini to‘lanishi va muddati.
• Ish kunining davomiyligi.
• Bevosita rahbari.
• Malaka oshirish, ish qaqini oshirish sharti va boshqa masalalar.
• Mehnat ta’tilining davomiyligi va sharti, kasallik varaqasi bo‘yicha qaq to‘lash va boshqa yengillik va ijtimoiy imtiyozlar.
• Ishga olinayotgan har bir kishiga uch oydan olti oygacha sinov muddati belgilash ma’qul. Shu davr ichida yangi ishchining aynan biror ishni mutaxassislik darajasiga va malakasiga, lavozim talablarini qisobga olgan qolda o‘rganish mumkin.
Insonning jamoa bilan kirishib ketish, spirtli ichimliklarga munosabati, intizomiylik va uning kasb sifatiga bevosita bog‘liq bo‘lmagan sifatlari kuzatish manbai bo‘lib xizmat qilishi mumkin emas. Tekshirish davomida kuzatilayotgan ishchilarning zarur bilim va amaliy maqorati aniklanadi. Tadbirkor boshliqlar, mutaxassislar va xizmatchilarning maj-buriyatlari xajmi haqida qo‘shimcha ko‘rsatma va nizomlarda ko‘rsatib qishartirish yoki kupaytirish mumkin.
Bunday holda ishchi mahalliy sharoitga nisbatan ma’lum ko‘rsatmalarda ko‘rsatilgan vazifalarni bajara olishligi bo‘yicha sinovdan o‘tkaziladi.
Ishchini sinash faqat tadbirkor tomonidan emas, balki ikkala tomonning roziligi bilan o‘tkaziladi, chunki u mehnat shartnomasining qo‘shimcha shartlarini aks etgiradi.
Agar mehnat shartnomasi tuzilayotganda sinov o‘rnatilganligi qaqida tomonlarning roziligi bo‘yicha bilimlar bo‘lmasa, ishchi sinovga bardosh bermaganligini sabab qilib uni ishdan bo‘shatish mumkin emas.
Sinov shartlari ishga qabul qilish haqdaagi bo‘yruqda albatta o‘z aksini topishi kerak. Aks qolda agar u arizasida yoki og‘zaki holda ishga qabul qilinganligiga rozi bo‘lgan bo‘lsa, u sinov shartisiz ishga qabul qilingan hisoblanadi.
Tadbirkor strukturalarida kasb va lavozimlar o‘zaro bog‘liqligi bu tadbirkor jamoalarning birgalikda ishlashga intilishini oshiradi, ishlab chikarish jarayonida tashkilotchilik va boshqarish yuzasidagi masalalarni hal kilishni yengillashtiradi, mehnat jamoasining ishchilar o‘rtasida u yoki bu ishchining taqsimotini tekshirishni ta’minlashga imkon beradi. Tadbirkorning o‘z xizmatchilari bilan munosabatni mustaqkamlashda quyidagilar katta ahamiyatga ega:
• Ishchi va xizmatchilarning firma ishini muhim masalalarini muhokama qilish va yechishga kengroq jalb qilish, firma bo‘linmalarining boshliqlari bilan muntazam ravishda muloqot qilish.
• Ishchi va xizmatchilar orasida javobgarlikni oshirish maqsadida va ishdagi bir oqanglikni yo‘qotish muammosini hal kilish uchun ishni vaqti-vaqti bilan taqsimlab berish. Masalan, konveyyerda ishlayotgan ishchiga biror bir mashinani butun bir qismini yig‘ishni, kotibaga direktor yordamchisi vazifalarini bajarishni topshirish mumkin, bular uning shaxsiy qadriyat qissalarini oshiradi.
• O‘z ishchilarining malakasini oshirish haqida qayg‘urish, malakali xodim firma ishining samaradorligini oshiradi, yangiliklarni faolroq tadbiq etadi.
• Ish haqini ishchining kasb mahoratini o‘sishiga qarab oshirib borish.
• O‘z xizmatchilarining farovonligi haqida doimo qayg‘urish.