1 сўмлик товар маҳсулоти учун қилинган харажатлар таҳлили

Меҳнат ҳақи харажатлари ва уларнинг ўзгаришига таъсир этувчи омиллар таҳлили

• Меҳнат ҳақи – бу жамият кўламида Миллий даромаднинг ишчилар ва хизматчилар ўртасида улар меҳнатини миқдори ва сифатига мувофиқ тақсимланадиган ҳамда шахсий истеъмоли мақсадлари учун фойдаланиладиган қисмидир. Корхона меҳнатга ҳақ тўлашдан меҳнат унумдорлигини оширишни, фан техника тараққиётини жадаллаштиришни, маҳсулот сифатини яхшилаш ва ишлаб чиқариш самарадорлигини оширишни энг муҳим воситаси сифатида фойдаланилади. Иш ҳақини ташкил этиш ва уларни шакллантиришдан асосий мақсад барча ходимларни иш ҳақи якка ва коллектив меҳнат натижаларига тўғридан тўғри боғлиқ бўлишига эришишдан, маҳнатга ҳақ тўлашга текисчилик элементларини бартараф этишдан иборат.
• Корхонада меҳнат ҳақи харажатларини таҳлил этишда меҳнат ҳақи фондининг режа ва ўтган йилларга нисбатан ўзгариши ва ўзгариш сабабларига, бир ходимга тў¨ри келадиган ўртача меҳнат ҳақи фонди ҳамда унинг ўзгаришига баҳо берилади.

• Бугунги кунда корхоналарда ходимларнинг иш ҳақини таҳлил этишнинг асосий вазифалари бўлиб қуйидагилар ҳисобланади:
• Базис даври ва режадаги иш ҳақи фондининг реаллигини баҳолаш;
• Иш ҳақи фондининг мутлоқ ва нисбий фарқларини аниқлаш;
• Иш ҳақи фондига таъсир этувчи омилларни миқдор жиҳатидан ўлчаш;
• Иш ҳақи фонди таркибидаги унумсиз харажатларни ҳисоблаш;
• Меҳнат унумдорлиги билан ўртача иш ҳақи ўртасидаги нисбатни таннархга бўлган таъсирини ҳисоблаш.
• Иш ҳақини мутлоқ фарқини аниқлаш учун сарфланган иш ҳақи фондини базис давридагиси билан таққослаш лозим. Нисбий фарқни аниқлаш учун ҳақиқий сарфланган ҳисобот давридаги иш ҳақи базис давридаги иш ҳақини маҳсулот ишлаб чиқариш ҳажмига корректировка қилинган кўрсаткичлар билан таққосланади.

• Иш ҳақини таҳлил этишда иш ҳақини мутлақ ва нисбий фарқлари аниқланади. Ҳисобот даврида сарфланган иш ҳақи – (ИХФ1) ни базис давридаги иш ҳақи фонди (ИХФо) билан таққослаш орқали иш ҳақининг мутлақ фарқи аниқланади.

• Иш ҳақининг нисбий фарқи ҳақиқатда сарфланган иш ҳақи (ИХФ1) ни базис давридаги иш ҳақи фондининг маҳсулот ишлаб чиқариш индексига кўпайтмасидан (корректировка) ҳосил бўлган (ИХФкор.) кўрсаткич билан таққослаш орқали аниқланади.

• - иш ҳақининг нисбий фарқи;

• - ҳисобот даврида сарфланган иш ҳақи;

• - базис давридаги иш ҳақи фондининг маҳсулот ишлаб чиқариш индексига кўпайтмаси (корректировкаси);

• - маҳсулот ишлаб чиқариш ҳажмининг индекси.

Кўрсаткичлар	Базис даври	Ҳисобот даври	фарқи (+,-)
			Суммадаги, минг сўм	Фоиздаги, %
1	2	3	4	5
1. Маҳсулот (иш, хизмат)лар ҳажми солиштирма улгуржи баҳода, минг сўмда	1227503	1975926	+748423	+60,97
2. Саноат ишлаб чиқариш ходимларининг иш ҳақи фонди, минг сўмда	121594	231624	+110030	+90,49
3. Иш ҳақини бериш коэффициенти	0,7	х	х	х
4. Иш ҳақи фондини қайта ҳисоблаш корректировкаси, минг сўмда	173490,3	231624	+58133,7	+33,51

•