1. Siydik a’zolarining anatomiyasi Nefronning morfo-funktsional tuzilishi Siydik hosil bo`lishi va uning boshqarilishi

KANALCHALARDAGI SEKRETSIYA

Kanalchalardagi sekretsiya deganda moddalarning qondan hujayralar orqali kanalchalar bo`shlig‘iga o`zgarmay o`tkazilishi tushuniladi. Sekretsiya natijasida buyraklar orqali moddalarning ajralishi tezlashadi.

Organik va anorganik moddalar sekretsiyasi siydik hosil bo`lishini ta‘minlovchi muhim jarayon hisoblanadi.

Odamning buyraklari organik kislotalarni (penitsillin paraaminogippur kislota — PAG, diodrast, siydik kislota), organik asoslarni (xolin, guanidin), anorganik moddalarni (kaliy) sekretsiya yo‘li bilan ajratadi. Organik kislota va asoslar sekretsiyasi nefronning proksimal qismida, kaliy sekretsiyasi esa asosan distal burama kanalchada va yig'uvchi naylarda sodir bo`ladi.

Organik kislotalar sekretsiyasi mexanizmi. Qonga ayni bir vaqtda inulin va paraaminogippur kislota (PAG) yuborilsa, qonning bu moddalardan tozalanishi vaqtidagi farq aniqlanadi gippur kislota inulinga qaraganda qondan tezroq chiqib ketadi. Buning sababi shuki, inulin qondan faqat filtratsiya yo‘li bilan ajralsa, PAG ham filtratsiya, ham sekretsiya yo‘li bilan ajraladi.

Proksimal kanalchalarni qoplagan epitelial hujayralarning bazal membranasida PAG kislotasini tezlik bilan o'ziga biriktirib oladigan maxsus tashuvchi bor. Tashuvchi PAG ni biriktirib, moddani hujayralararo suyuqlikdan sitoplazmaga olkazadi. Tashuvchi moddadan qutilib, membrananing tashqi yu qaytadi va bu jarayon shu tarzda takrorlanaveradi. Bu energiyaga muhtoj faol tashilishdir.

Organik asoslar sekresiyasi. Xolin va unga o'xshash organik asoslar sekresiyasi ham nefronning proksimal qismida ro‘y beradi. Ammo, organik asoslar sekretsiyasini ta‘minlovchi mexanizm organik kislotalar sekretsiyasini vujudga keltiruvchi mexanizmga aloqador emas. Tajribada hayvonga organik kislotalar sekretsiyasini kamaytiruvchi modda — probenetsid yuborilganda organik asoslar sekretsiyasi o‘zgarmagan,